Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun Baytekin Pandemi sürecinin tarıma etkilerini, üretim potansiyelini, gıda tüketimi ve gelişen stoklama anlayışını, ithalatı ve kuraklık sorununu İşte Çanakkale Gazetesi’ne değerlendirdi.
Uzun süreden belli ithalat politikaları özellikle enflasyonu düşük tutmak için yapılan ithalatın Türkiye’de gıda üretiminin azalmasına neden olduğunu kaydeden Harun Baytekin, “Türkiye’de en fazla üretimi, ekimi yapılan buğday ve arpanın ekim alanı 30 milyon dekar azaldı. Yani Türk çiftçisi üretimden yavaş yavaş uzaklaşmaya başladı, köyden kente göç arttı. Girdilerin atması, yani maliyetlerin yükselmesi, borsada oluşan fiyatların üreticiyi sevindirmemesi, üreticinin ürününü istediği fiyata satamaması üretimi olumsuz yönde etkileyen faktörlerden oldu. Öte yandan üreticinin aidiyet duygusunun zayıflaması ve vazgeçmesi gibi sebepler var. Son on yılda hali hazırda ÇKS’ye (Çiftçi Kayıt Sistemi) kayıtlı olan çiftçi sayısında da ciddi azalmalar oldu” dedi.
“Covid-19 nedeniyle çiftçilerin de sahadaki çalışmaları nispeten kısıtlanmaya başladı”
Pandemi sürecini ve tarımsal sektör üzerinden toplumsal etkilerini irdeleyen Harun Baytekin, “Covid-19 virüsü Kasım Aralık 2019’da tanımlandı, Ocak ve Şubat gibi bütün Dünya salgının etkilerini hissetmeye başladı. Tabii bunun yayılımın engellenmesi için sokağa çıkma kısıtlaması sosyal ve kültürel faaliyetlerin sınırlandırılması durumlarını yaşadık. Bu sırada çiftçilerin de sahadaki çalışmaları nispeten kısıtlanmaya başladı. Bu süreçte gıda üreticileri, Dünya ticaretinde rol oynayan ülkeler örneğin kuzeyimizde, en önemli buğday üreticileri Rusya ve Ukrayna gibi ülkeler, gıda programını arttırma ya yöneldiler yine, Kuzey Amerika’da gıda arzı oldukça fazla, ama depoların arttırılması, uluslararası ticarete sevk edilen emtia miktarının azalması yönünde kararlar aldılar dolayısıyla. Uluslararası borsada fiyatlar yükseldi. Yine insanların doğaldır ki, Pandemi sürecinde sokağa çıkma kısıtlamalarının gelmesi ile birlikte kendi evlerinde bir takım stoka gitme yolunu seçtiler nitekim. Sokağa çıkma yasasından önce marketlerin önlerinde oluşan kuyrukları gördük. Yani doğaldır fiyatların bu noktada artması, çünkü bir ürüne talep artarsa, fiyat artar. Ama Türkiye’nin bir problemi daha var. Özellikle bazı gıda ürünlerinde çok yüksek derecede İthalat yapmaya başlandı. Tabii bu ithalat döviz kurlarının artması Türkiye’deki maliyeti de artmış oldu fiyatlar yükselmiş oldu. Ha keza gıda gibi mesela kozmetik ürünlerinde dahi yüzde 50, yüzde 100 artış yaşandı. Uzun süreden belli ithalat politikaları özellikle enflasyonu düşük tutmak için yapılan ithalat, Türkiye’de gıda üretiminin azalmasına neden oldu, şöyle örnek verebiliriz. Türkiye’de en fazla. Üretimi ekimi yapılan buğday ve arpanın ekim alanı 30 milyon dekar azaldı. Yani Türk çiftçisi üretimden yavaş yavaş uzaklaşmaya başladı bunun temelinde. Girdilerin atması yani maliyetlerin yükselmesi, borsada oluşan fiyatların üreticiyi sevindirmemesi, istedikleri fiyata ürünlerini satamamaları. Aidiyet duygusunun zayıflaması ve vazgeçmesi gibi sebepler var. Son on yılda hali hazırda ÇKS’ye (Çiftçi Kayıt Sistemi) kayıtlı olan çiftçi sayısında da ciddi azalmalar oldu. Şimdi bu ekonomik etkiler dışında ek olarak bir de taşımalı eğitimin kotası yükselmesinden dolayı köylerimizdeki okulların tamamı kapatıldı, köylerimizdeki genç nüfus okulların olduğu yerlere taşındı. Taşımalı eğitime taşınması ile bunlarda şehirler ve ilçeler, biraz şöyle düşünelim. Duygusal olacak ama kim 6 yaşındaki çocuğunu servise verip de başka köy okuluna, ilçeye gönderir? Bu neticede köyden şehre genç göçü de artıyor. Genç nüfusun göçmesi tarımsal üretimi düşüren faktör oldu. Hükümet bununla ilgili tedbirler almaya başladı, üretime tekrar dönen köye dönen gençlere hibeler hayvancılık hibeleri vermeye başladı. Ama bunla yararlanmaya çalışan nüfus çok az kaldı yeterli olmadı” dedi.
Son yıllarda yaşanan kuraklık sorununa da değinen Harun Baytekin, “Türkiye’de son on yılda ortalama beş ciddi kuraklık yaşandı. Daha önceki Artvin’de bir eğitim çalışmasına gittiğinde, bir köy muhtarı hocam 20 gündür yağmur yağmıyor demişti ve meyve ağacı yapraklarını döktünüz 20 gün yağmursuzluk ne demek? Aslında bizim için hiçbir şey değil. Ama Türkiye’nin en çok yağış alan bölgesinde dahi düzensizlik olduğunda etkisini gösteriyor. Türkiye’nin geri kalan coğrafyası orta ve batı Karadeniz'den başlayıp doğu güneydoğu Anadolu'ya doğru azalan bir yağmur eğrisi var. Tuz gölü ve Güneyde Suriye sınırı 275 mm yağış alır. Ama görüyoruz ki ortalama 650 mm yağış alan coğrafyalar da, daha kurak coğrafyalardaki gibi bir kuraklık zamanın genişlediğini görüyoruz. Aslında bunun temelinde küresel ısınma var. Küresel ısınmayı ortaya çıkaran en büyük faktör fosil yakıt tüketimi. Yani karbon tüketimi, karbondioksit atmosferde depolanan gazdır. Ve küresel ısınma da yüzde 52 paya sahip. Eğer karbon üretimi de azaltıp, yani kömür ve petrol tüketimi azaltırsak, bir miktar atmosferdeki karbon miktarını azaltabiliriz. Bununla ilgili, Paris İklim Anlaşması Kyoto anlaşması yapıldı. Bu ülkeler bazen imza koyuyor, bazen imzasını çekiyorlar. Amerika imzaladı çekti, şu anda Kuzey Amerika ve Çin Küresel Isınmada yüzde 40 etkili, tabi bunun sıkıntısını biz çekiyoruz. Bu ülkeler ürettiklerinin 10 katı çevreyi kirletiyorlar. Bizim yaşadığımız gerçeği dönecek olursa. Yağışlar aslında toptancılık yapıyor. Çanakkale’nin son on yıllık yağış rejimini incelersek, geçtiğimiz yıl çok ekstrem bir yıldı. 345 mm bir yağış aldı bu coğrafya, bir önceki seneden gelen kurak sezon nedeniyle göletler barajlar boşaldı, dibini gördü. Ve bu coğrafyada yüzlerce çeşme kurudu. Yaz kış akan çeşmeler bu yer altı su rezervlerinde kuruduğunun göstergesidir. Eskilerin zemheri dediği mevsimler, 21 Aralık’ta başlayan ve 40 gün süren mevsimde en kısa günlerinde meydana gelen yağışlar özelikle kar yağışı yer altı su kaynaklarının can damarıdır. Eğer bu mevsimde yağış düşmüyorsa isterse yazın 150 mm 200 mm yağış düşsün bu buhar olarak atmosfere geri dönüyor. Yeraltı sularına, havzalara, göletlere bir faydası olmuyor. Çanakkale halkına da önerim tüm ülke halkına önerim gibi su kaynaklarını tasarruf kullanması” dedi.
Özel Haber: İbrahim Akın Kazancı