Son dönemde ekonomi alanında oldukça popüler olan geçtiğimiz günlerde de Cüneyt Özdemir’e de konuk olan Liberal Demokrat Parti Eski Genel Başkanı Cem Toker ile gazetemize özel röportajımızda Türkiye'de ekonomik başlıkta merak edilen konuları konuştuk. Toker, ‘’Türkiye'nin Ekonomik sorun yok siyasi ve hukuki sorunları var, o sorunların ekonomiye yansımasının bedelini çekiyoruz’’ dedi
Liberal Demokrat Parti Eski Genel Başkanı Cem Toker reformlar hakkında ne düşünüyorsunuz sizin reformları duyunca sırtınız duvara dayayın sözü aklımıza geliyor ne demek bu?
Olumlu bir şey yaparlarsa yarar ama bugüne kadar bu iktidardan 2002 öncesi bazı iktidarlar reform adı altında çok şey yaptılar ama kâğıt üstünde kalıyor, uygulamaya geçiremiyorlar. Bir yasa diğer yasayla çelişiyor, iyi niyetle yapılan bir reform yasası bu sefer eski bir yasa ile çelişiyor bunu yorumlayan zihniyet yürütme olsun yargı olsun o çelişkiden yasadan önceki yasayı uygulamaya kalkarsa hiçbir şeye yaramıyor. Ben 80’lerin ortasından belli yurt dışında hep duyardım Türkiye’de kağıt üzerinde yasa var ama uygulanmıyor. Üzerinde 30-40 sene geçti hala uygulamada sorun var diyorlar. Onun için mesela 2013 yılında reform adı altından inanılmaz bir demokratikleşme paketi açıkladılar. Türkiye 30 –40 ülkenin daha altına düştü bu paket açıldıktan sonra, 2010 da yapılan referandum ile hukuk reformu geliyordu. Hukuk devleti endeksinde yargı bağımsızlığı sıralamasında Afrika'ya yakın ülkeler arasına girdik. Onun için reform deyinde tüylerim dike diken oluyor.
Geçtiğimiz günlerde işsizlik rakamları açıklandı. İşsizliğin 2020 yılında düştüğü söyleniyor. Bakışa yada uzun vadede bu mümkün mü? Türkiye’de döviz artışı ile ihracat artacak istihdam artacak deniliyor buna yorumunuz nedir?
Kısır bir döngünün bir parçasını alıp size tekrarlıyorlar. Dövizin artmasından sorun yok öngörülebilir şekilde ekonominin verilerine uygun şekilde uygun şekilde döviz artıyorsa yatırımcı bunu bilerek geliyordur. Dünyada döviz fiyatları artan ülkeler var mesela Mısır var Gürcistan var komşularımız var onların da zaman içinde paraları değersizleşiyor. Onların parası bizimkinden farklı olarak örneğin bir ay 8.5’a çıkıyor sonra 6.8’ e düşüyor gibi değil, bu şekilde kimse önünü göremez. Bir kısmını anlatıyorlar, dediğiniz doğru döviz artarsa, ihracat artar, ihracat artarsa üretim artar, emeğe talep artar burası doğru ama döviz artarsa enflasyon artar, enflasyon artarsa faizler artar, faizler artarsa yatırım düşer ne olur, işsizlik artar birde bu yönü var. Doğalgaz elektrik artınca adamın fabrikasına 100 TL'lik fatura gelmiyor ki, 800 bin TL'lik fatura geliyor onun artışı ona göre canını yakıyor. Üretim maliyetleri artıyor.
Türkiye kısıtlı Kredi kullanabiliyor. Londra, Katar ve Bazı fonlar geçtiğimiz günlerde bazı Belediyeler İstanbul Büyükşehir Belediyesi, metro için kullandığı kredileri Avrupa’da bazı fonlardan
daha düşük faizler ile sağladı. Muhalefet biz iktidar olunca daha düşük faizle borçlanacağız diyor bu kısa vadede olabilir mi?
Kısa vadede orta vadede olur mu bilemem, yerine gelecek iktidarın dışardaki finans çevrelerine yatırımcıya vereceği güvenle olur. Eğer aynı zihniyetle hukuka yönelik demokrasiye yönelik insan haklarına yönelik aynı belirsizliği dışarıya yansıtırlarsa kısa vadede bir şey olmaz. Daima şunun altını özenle çizeyim size kredi verecek borç verecek kreditör, yatırımcı, fon size şöyle bakar, siz güvenilir misiniz, değil misiniz? Yani yarın sabah ağzınızdan ne çıkacak ekonomiyi ne hale getireceksiniz, hangi kararname ile ne yapacaksınız ve eğer yasa dışı veya anayasa aykırı bir kararname çıkarırsanız bunu tersine çevirecek bir hukuk mekanizması Anaysa Mahkemesi uygulayacak bir irade var mı, yok mu buna bakar. Cüneyt Özdemir'in programında da bunu anlattım. Bir ülkeye gelip borç vermek ile sizin cebinizde olan 3-5 bin lirayı bir bankaya yatırmakla farkı yok. Siz nasıl yatırmazsanız Türkiye gibi yönetilen bir bankaya, Türkiye gibi yönetilen bir ülkeye, ya borç vermezler yada ben risk alıyorum bunun karşılığını fazlasıyla alırım der. Çok yüksek faizle alırım derler
Varlık barışı yurt dışından gelen parayı sorgulamayacak vergi almayacak deniliyor bu çalışmaya nasıl bakıyorsunuz?
Bu olumlu makul bir şeydir. Ama önemli olan güvenceyi vermek Şimdi böyle der ama sonda nasıl yapar. 1993 de galiba Tansu çiller böyle bir şey yaptı. Sonra geçmişe yönelik iki tane vergi koydular. Kayıt dışı ekonomiyle kazanılmış para ayrıdır. Kara para ayrıdır. Onun da ayrımını Türkiye'de yapmıyoruz. Kara para illegal yollar ile elde dilen paradır. Uyuşturucu gibi, insan kaçakçılığı gibi kazanılan para ama kayıt dışı para restoran açmışsın 100 kişi yemek yemiş ama sen 50 kişilik vergi ödemişsin muhasebe ile onu ekonomiye kazandırmak önemli ama güveni verebilirse, güven altın kelime.
Faiz ekonomide her türlü musibetin başıdır faizin yüksek olduğu dönemde bu dönem oldu bu çelişi değil mi?
Bunu yaparlar çünkü biri dini yorum, biri bilimsel yorum. Tıpla ilgili de dini yorumlar üretiyorlar. Tabii hepsi fiyasko oluyor. Enflasyon yükseldiği için faizler de yükselecek, tutarsızlıklar şurada adam programda karşıma çıkmış faizi keşke yüzde 0 olsa eğer faiz yüzde sıfır olsa kim parasını bankaya yatırır onun yapacağına git marketten sıvı yağ alır 30 kg enflasyon arttığı sürece daha iyi yatırım olur. Basit ekonomi 101 kurallarını hiçe sayıp dini gerekçelere sarılmanın anlamı yok. O zaman yumağa dolanıyorlar.
Türkiye’de muhafazalar işetmeler iş adamları neden ülke dışına yatırımlarını çıkarıyor?
İmamın dediğini yap yaptığını yapma lafını duydun mu hiç bazı muhafazakâr kesimlerde böyle yapar. İşte görüyorsun çıkıyor kendi paraları vergi cennetleri Man Adaları ortada işte aynı hikaye sözüm ona 1 milyar Euro’lık Wolkswagen gelecekti gelmedi. 5 6 tane otomobil firmaları gelecekti gelmedi hepsi Slovakya Çek Cumhuriyetine gittiler.
6.5 milyon yeni seçmen oy kullanacak yakın zamanda Bu geç kitle Z kuşağı diye geçiyor bireyselliğe göre oy kullanımı artacak mı, demokrasi ve özgürlükler vaatlerde de artacak mı?
Kağıt üzerinde artacaktır. Mevut zihniyete bakarak konuşuyorum onlar özgürleri bile verdiklerini düşünüyorlar ama Türkiye 2018 Ocak’tan beri özgür olmayan ülkeler sıralamasında dünyada bu çerçevede bakıyorum gençlerin özgürlük kavramına önemsedikleri kadar sorumluluk düzeyinde önem verileri gerektiğini düşünüyorum. Yoksa hiçbir şey değişmez A kuşağı B kuşağı C kuşağı çünkü özgürlük bedava bir şey değildir. Özgür bir ülke isteyen Avrupa gibi ülke isteyen o toplum gibi hareket eder. Geçlerin sorumluluk almaları gerekir.
Ali Babacan Ekonomiyi değiştirmek bir parmak şaklatmak kadar kolay demokrasi adalet eskisi gibi işler tutuklu gazeteciler serbest çıkarsa bu kolaydır. Eksik olan 350 milyar doları 6 ay 1 yıl arasında kapatacağını düşünüyor. Sizce bu kısa vadede mümkün mü?
Evet, olabilir hava değiştiği anda hiç onlara gerek yok, mevcut siyasi iktidar dese ben tekrar aday olmayacağım. Ben emekli olacağım bunu dediği anda Türkiye'de ekonomi değişmeye başlar. Türkiye'nin ekonomik sorun yok siyasi ve hukuki sorunları var o sorunların ekonomiye yansımasının bedelini çekiyoruz. Türkiye'nin iş gücü duruyor. Fabrikaları duruyor jeopolitik konumu duruyor, düşünsene Türkiye'nin en büyük ekonomik birliği ile dünyanın en büyük enerji havzasının arasındayız ama ekmeğe yapılacak 1 liralık zammın hesabını yapıyoruz. 10 Dolarlık emekli maaş zammının hesabını yapıyoruz.
Bize zaman ayırdığınız için teşekkürler.
Ben teşekkür ederim.
İbrahim Akın Kazancı