Dünyada mimari olarak farklı görüntüsü ile ilgi çekici bir yer olan Danimarka'daki Brondby köyü, mimari projesinin Atatürk’ün cumhuriyet köyü projesi olması medyada büyük ilgi gördü. 'Çember Evler’ fikrinin ilk defa Atatürk tarafından oluştuğu haberi ilk defa duyanları şaşırttı. Atatürk tarafından projesi yapıldığı iddia edilen proje de amaç kırsal kente kalkınmayı amaçlamak.
Dünyada mimari olarak benzersiz şekilde planlanmış çok sayıda kentsel alan var ki, tasarımlarıyla insanların ilgisini ve şaşkınlığını çekiyor. Onlardan birisi de Danimarka'daki Brondby köyü, Sosyal medyanın gözdesi olan 'Çember Evler'in fikir sahibinin ilk defa cumhuriyet köyünde Mustafa Kemal Atatürk olduğu proje hikayesi de mimarisi de insanların ilgisini çekiyor.
Atatürk'ün ölmeden önce 1937 yılında tasarladığı iddia edilen proje, Türkiye'yi temelden kalkındırmayı amaçlamış 'İdeal Cumhuriyet Köyü' projesi, Danimarka'nın Brondby şehrinde uygulandı ve tüm dünyaya örnek oldu. Atatürk'ün üzerinde çalışarak uygulanmasını istediği bu proje, Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerinden Afet İnan'ın "Devletçilik İlkesi" ve "Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz" adlı kitaplarında yer almıştı. Afet İnan'ın kitaplarında bahsettiği, hatta bir dönem gerekli bakanlıklar ve valiliklere de tanıttığı bu projeye olumlu bir yanıt gelmemiş. “Köylü milletin efendisidir” diyen Atatürk, Türkiye’nin “tabandan kalkınması” için 1937 yılında İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi’ni hazırlamıştır. Atatürk’ün üzerinde çalışarak uygulanmasını istediği bu proje, Afet İnan’ın “Devletçilik İlkesi” ve “Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz” adlı kitaplarında yer almıştır. Afet İnan, aslını TTK’ya bağışladığı, Atatürk’ün “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nin belgesini, Trakya Umumi Müfettişi General Kazım Dirik’ten aldığını ve Atatürk’ün bu projeyi onaylayıp geliştirerek uygulanmasını istediğini belirtmiştir.
İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi, daire yerleşim planına sahiptir. Daire planın tam merkezindeki küçük dairenin etrafına, gittikçe genişleyen dört daire eklenmiştir. Plan, bu yönüyle ilk bakışta bir “dart tahtasını” andırmaktadır. Merkezden çevreye doğru helezonik bir biçimde gittikçe genişleyen dört parçalı köy planı, merkezden dışa doğru 6 yolla bölünmüştür.
Aslı Türk Tarih Kurumu’nda muhafaza edilen “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nde okul, cami, köy konağı, sağlık ocağı, otel–han, çocuk bahçesi ve fabrika dahil toplam 43 yapı bulunmaktadır. Plana göre köyün orta yerine yapılacak ‘anıt’ın etrafında sosyal tesisler, terzi, bakkal, berber gibi mekanlar yer alacaktır.
Planın tam merkezinde bir “anıt” vardır. Merkezin hemen sağına “Köy Meydanı” yerleştirilmiştir. Köy Meydanı’nda ise “Köy Parkı” ve “Çocuk Bahçesi” vardır. Köy Parkının ve Çocuk Bahçesinin çevresinde ise oyun yeri, telefon, itfaiye, çeşme, havuz ve tuvalet göze çarpmaktadır. Planın sağında, en dış çemberden dışa doğru açılan alanda çok geniş bir koruluk vardır. Koruluğun sonundaki çayın kenarında kuzeyde değirmenler, güneyde ise “yaş ve kuru yonca ile hayvan pancar tarlası” görülmektedir. Planın sağ üst köşesinde “Hayvan Mezarlığı” , sol üst köşesinde ise “Asri mezarlık” vardır. Planın yine sol üst köşesinde “Kireç ve taş ocaklarına yer verilmiştir.
İbrahim Akın Kazancı