Pandemi sürecinde en fazla etkilenen sektörler arasında yer alan turizmde sezonun açılması ile birlikte hareketli günler yaşanıyor. Kısıtlamaların ardından normalleşme sürecinde Çanakkale ve ülke genelindeki turizmi, Pandemi’nin turizme etkilerini ve bu süreçten sonraki değişimleri Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Turizm Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Bekir Eşitti İşte Çanakkale Gazetesi’ne değerlendirdi.
ÇOMÜ Turizm Fakültesi Turizm Fakültesi Dekan Yardımcısı Eşitti, “Ülkemizdeki kısıtlamalar düşen vaka sayısı ve aşılama oranının artışı nedeniyle kaldırılmış olsa bile insanlar hala sağlık endişesi taşıdıklarından daha bireysel hareket etmekte, büyük turizm tesislerini veya yoğun katılımlı turları tercih etmiyorlar. Bu anlamda içinde bulunduğumuz bu dönemde insanların bireysel turizm faaliyetlerini, doğa turizmi ve kırsal turizm gibi yoğunluğa karışmayacakları turizm türlerini tercih etme eğiliminde olduklarını görüyorum. Örneğin beş yıldızlı bir tatil köyü yerine daha az yoğunluğun olduğu kamp ve karavan turizmine veya küçük ölçekli otellere yönelen insanlarının oranının arttığı görülmektedir. Hükümetler ve sektör paydaşları Pandemi’nin tesiri azalırken insanların endişelerini dikkate alarak, özledikleri tatillerini daha temiz, daha güvenli hale getirmek için stratejiler geliştirmeye devam ediyorlar. Bu stratejilerden üzerinde en çok durulan hiç şüphesiz aşılama oranının arttırılması, ortak bir aşı sertifikası oluşturulması, bu sertifikanın turist gönderen ve kabul eden ülkeler tarafından kabul edilebilmesinin sağlanması olmaktadır” dedi.
1 Temmuz’dan sonra kısıtlamaların kaldırılması ile başlayan yeni normalleşme sürecinde, yaz sezonunun nasıl geçmesini bekliyorsunuz? Özellikle Pandemi’nin etkisi ile yeni turizm anlayışı nasıl evrildi?
Turizm sektörü dünyada olduğu gibi ülkemizde de Kovid-19 Pandemisi’nden en çok etkilenen sektörlerden birisi oldu. Pandemi’nin etkisi henüz geçmiş değil. Her geçen hafta yeni bir varyant türünden bahsediliyor. Bu durum insanlarda seyahat etme noktasında endişe yaratıyor. Ancak hızla devam eden aşılama sayesinde turizm açısından son derece olumsuz bu gelişmeleri geride bırakabileceğiz. Ülkemizdeki kısıtlamalar, düşen vaka sayısı ve aşılama oranının artışı nedeniyle kaldırılmış olsa bile insanlar hala sağlık endişesi taşıdıklarından daha bireysel hareket etmekte, büyük turizm tesislerini veya yoğun katılımlı turları tercih etmemekteler. Bu anlamda içinde bulunduğumuz bu dönemde insanların bireysel turizm faaliyetlerini, doğa turizmi ve kırsal turizm gibi yoğunluğa karışmayacakları turizm türlerini tercih etme eğiliminde olduklarını görüyorum. Örneğin beş yıldızlı bir tatil köyü yerine daha az yoğunluğun olduğu kamp ve karavan turizmine veya küçük ölçekli otellere yönelen insanlarının oranının arttığı görülmektedir. Hükümetler ve sektör paydaşları pandeminin tesiri azalırken insanların endişelerini dikkate alarak, özledikleri tatillerini daha temiz, daha güvenli hale getirmek için stratejiler geliştirmeye devam ediyorlar. Bu stratejilerden üzerinde en çok durulan hiç şüphesiz aşılama oranının arttırılması, ortak bir aşı sertifikası oluşturulması, bu sertifikanın turist gönderen ve kabul eden ülkeler tarafından kabul edilebilmesinin sağlanması olmaktadır. Pandemi’nin başladığı dönemlerdeki hatalardan kaçınmak ve seyahati kolaylaştırmak için insanlar yola çıkmadan önce bir test protokolü, bir aşı sertifikası ve ortak bir sıhhi kod gibi eş güdümlü ve tek tip önlemlerin turistlere hiçbir ücret ödemeden uygulanmasının gerektiğini düşünüyorum.
Çanakkale ve çevresi Pandemi sürecinde nasıl etkilendi sizce Pandemi bu süreçte turizmi nasıl değiştirdi?
İstatistiklere bakıldığında küresel ölçekte olduğu gibi Çanakkale turizm sektörünün de Pandemi’den oldukça olumsuz bir şekilde etkilendiği hatta dış turizmin neredeyse durma noktasına geldiği görülmektedir. Gözlemlediğimiz genel eğilimin Çanakkale turizmi için de geçerli olduğunu görüyoruz. Pandemi’de insanlar kitle turizminden uzak durmakta, toplu olarak günü birlik gerçekleştirilen şehitlik turuna bile katılmamaktaydılar. Turistler tek veya aileleriyle ya da birkaç kişinin bir araya gelmesiyle oluşturulan küçük gruplarla ve kendi araçları ile Çanakkale’ye gelmekteydiler. Bu durumun yavaş yavaş eski haline dönme yolunda değişeceği görüşündeyim. Kısıtlamaların kaldırılması ile şehirlerarası toplu seyahat edebilme mümkün hale geldi. HES kodu uygulamasının yardımıyla en azından günü birlik turlarının artış göstereceğini düşünüyorum. Bugünkü koşullar altında Çanakkale’ye turizm amaçlı seyahat edenler genelde bireysel olarak seyahat etmekte, az ziyaret edilen yerlere yönelmekteler. Çanakkale zaten kitle turizmi destinasyonlarına mesafeli bir noktada. Dolayısıyla Çanakkale’yi tercih eden turistler, aktif ve yoğun turizm alanlarından daha uzakta olmakta, küçük otellerde kalabilmekte ve bireysel rehberlik hizmeti alabilmekteler. İnsanların Çanakkale’nin sunduğu bu imkanları bir süre daha bireysel olarak kullanmak isteyeceği ve Çanakkale’de turizm yoğunluğunun bir süre daha düşük olacağı görüşündeyim.
Turizm sezonunun ülkemizde ve bölgemizde bu yıl uzaması bekleniyor sizce bu sezon Kasım'a kadar uzar mı?
Bu yıl turizm sezonuna birçok bilinmezle ve çeşitli ülkeler tarafından konulan seyahat yasağı ile girdik. Ancak son dönemde özellikle aşılama hızının da etkisiyle ülkemiz yabancı ülkeler tarafından kırmızı listeden çıkarıldı ve seyahat edilebilir ülkeler listesine alındı. Bunun oldukça önemli ve korunması gereken bir gelişme olduğunu düşüyorum. Ancak bazı ülkelerde Korona varyantları nedeniyle vaka sayısı tekrar yükselişe geçmekte. Bu ülkelerden Türkiye’ye gelen turistlerin hem Koronavirüs hem de söz konusu yeni varyantları yayma olasılıkları en riskli durum olarak gözükmekte. Dolayısıyla Pandeminin muhtemel benzeri olumsuz etkilerinin aşılması ve güvenli turizm için gereken tedbirlerin esnetilmeden uygulanması durumunda 2019 yılı ve öncesinde olduğu gibi kasım ayının sonuna kadar turizm sezonu devam edebilir.
Sektörde birçok kalifiyeli çalışanlar bu süreçte işsiz kaldı şimdi sektördeki istihdam durumu nedir? Nasıl görüyorsunuz
Turizm sektörü emek yoğun bir sektördür ve sektörün devamlılığı çalışanların nicelik ve niteliklerine bağlıdır. Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi (WTTC) 2018 yılında turizm sektörünün küresel olarak toplam istihdamın %10’unu diğer bir ifadeyle 319 milyon işi oluşturduğunu beyan etmiştir. Normalde oluşan her turizm işi için doğrudan veya dolaylı olarak yaklaşık bir buçuk ek iş meydana gelmektedir. Yani turizm sektöründe istihdamın artması ve büyüme aynı zamanda tarım, ulaşım, inşaat, sağlık, yiyecek ve içecek tedariki ve el sanatları gibi turizme katkı sağlayan diğer sektörlerin istihdamı üzerinde de önemli bir çarpan etkisine sahiptir. Sizin de ifade ettiğiniz gibi pandemi nedeniyle turizm hareketliliği durmuş ve dolayısıyla pekçok nitelikli turizm çalışanı işsiz kalmıştır. Şimdi sektörün tekrar canlanmaya başlaması işsiz kalan nitelikli turizm çalışanlarının tekrar sektöre dönmeye başlamasını da beraberinde getirmiştir. Ancak sektör eski günlerinden hala çok uzakta gözüküyor. İşletmeler henüz tam kapasiteleri ile çalışamamaktalar. Bu da sınırlı çalışanın henüz sektöre dönebildiği anlamına gelmektedir. Pandeminin etkisinin azalması turizmde canlanmayı getirecek, turizm sektöründe istihdamın payı arttıkça sektörün, çalışanlar ve ekonomi üzerindeki etkisi de artacaktır.
Turizmin geleceği sizce nasıl Çanakkale için potansiyel kültür turizmi mi, yoksa deniz kum tatili mi?
Çanakkale için turizm yerel ekonominin önemli bir parçasıdır ve Çanakkale’nin turizmini sadece bir turizm türü ile sınırlandırmak veya değerlendirmek yanlış olur. Çanakkale’de kitle turizmi için var olan olanakların yanı sıra hüzün turizmi, kültür turizmi, ekoturizm ve diğer özel ilgi turizmi türlerinin birçoğu mevcuttur. Bana göre özellikle Üniversitemizin ve Fakültemizin de bir üyesi olduğu Çanakkale turizm destinasyonu yönetim örgütü veya benzer bir yapı diğer turizm paydaşlarını da kapsayacak şekilde kurulmalı ve Çanakkale’nin tüm turizm değerleri bütüncül bir bakış acısıyla birlikte ele alınmalı ve geleceğe hazırlanmalıdır.
Son olarak sizce Pandemi bu sektöre ne öğretti? Bu öğrettiği şey bundan sonra dikkate alınacak mı?
Pandemi turizm sektörüne sadece yatak kapasitesinin ve ulaşımın önemli olmadığını aynı zamanda hijyenin, sağlığın ve güvenli turizmin önemini öğretti. Sektörün doğal dönemselliği nedeniyle sosyal güvenlik ağları olmayan çalışanların böyle dönemlerde yaşamsal zorluklarla karşılaşabileceklerini ortaya koydu. Bu nedenle bence turizm meslek konunu çıkarılma ve turizm çalışanları sosyal güvenlik ağına dahil edilmeliler. Ayrıca sadece kitle turizmi ile turizmin sürdürülebilir büyüyemeyeceğini alternatif turizm türlerine de önem verilmesi gerektiğini Pandemi öğretti diye düşünüyorum. Pandemi sonrası dönemde sektörün kazandığı bu anlayışı kaybetmeyeceğini, rekabetçi bir şekilde ve olumlu anlamda üzerine koyarak yoluna devam edeceğini umuyorum.
İbrahim Akın Kazancı