Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Turizm Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Duran Pandemi sürecinin ardından yaz sezonunun durumunu, yangınların sektöre etkilerini, Çanakkale'deki sezonun nasıl geçtiğini İşte Çanakkale Gazetesi’ne değerlendirdi.
Pandemi sonrası turizm sektöründe yaşananları ve son dönemde turizmi kötü etkileyen olayları ve Çanakkale'nin turizm karnesini değerlendiren Turizm Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Duran, “Dünyanın her yerinde geçmiş yıllara kıyasla çok fazla orman yangını çıkmaktadır. Temel fark müdahale edebilme becerisi ve bunun turizme olumsuz yansımalarını engelleyebilme kabiliyetinden geçmektedir. Kısa dönemde ortaya çıkan iyi ya da kötü izlenimler, uzun dönemde yapılacaklarla bağlantılıdır ve alınan kararlar ve uygulamalar çerçevesinde olumlu ya da olumsuz olarak devam eder. Dolayısıyla yangınların sebep olduğu olumsuz izlenim kısa dönemlidir. Esas mesele olumsuz izlenimin uzun döneme yayılmasını engelleyebilmekten geçer ki bu konuda olumlu adımlar mutlaka atılacaktır diye düşünüyorum. Orman yangınları sonrası alınacak kararlar ve uygulanacak politikalar, kısa dönemin aksine uzun dönemde ülke turizmine mutlaka olumlu yansıyacaktır. Tabii bunun yolu etkin paydaş işbirliğinden geçmektedir ki bu noktada Kültür ve Turizm bakanlığının olumlu adımlar attığını gönül rahatlığıyla söylemek mümkündür” dedi.
Pandemi sürecinin ardından yoğun bir yaz tatili sezonu olması bekleniyordu, sizce bu sezon hak ettiğini buldu mu?
Maalesef Pandemi’de ortaya çıkan yeni varyantlar (mutasyonlar) öngörülerin istenilen düzeyde gerçekleşmesini engelledi. Bu durum gelmesi beklenen turist kitlelerinin ya daha güvenli gördüğü ülkelere kaymasına ya da seyahatlerini iptal etmelerine yol açtı. Tabii bunda Türk turizminin ana pazarını oluşturan ülke yönetimlerinin aldığı seyahat kararları ve tavsiyelerinin de büyük rolü olduğunu belirtmek mümkün. Dolayısıyla yaşamakta olduğumuz belirsizlik, yapılan tüm planların da bir şekilde sekteye uğramasına, gelmesi gereken turist niceliğinin ve niteliğinin istenen seviyelere ulaşmamasına yol açmaktadır. Yaşamakta olduğumuz yüksek faiz düşük kur sarmalı, maalesef ülkemizi tamamen ucuz bir destinasyon haline getirdi. Bu durum zaten yeterince turist ağırlayamayan sektörün maliyetlerini karşılayamamasına, yüksek maliyetleri düşürme çabalarının da hizmet niteliklerine yansımasına yol açmaktadır. Her ne kadar iklimsel olarak sezon uzamışsa da (ki sağlıklı turizm gelişimine ve planına sahip ülkeler için sezon kavramı farklı turizm türleriyle 12 ayı temsil eder) yaz turizmine yönelik seyahat izinlerinin geç verilmesi ve sonbaharda Pandemi’nin etkisinin artacağı endişesinden dolayı izinlerin sekteye uğrayacağı endişesi, uzun dönemli planları hem turist açısından hem de destinasyonlar ve sektör temsilcileri açısından olanaksız kıldı. Bu olanaksızlık kısa dönemde günü kurtarma çabalarını ön plana çıkarmakta ve bu nedenle de geçmiş yıllara oranla çok yüksek maliyetli tatiller yerli turisti zora sokmaktadır. Kısaca maalesef kriz dönemleri uzadıkça kriz anı çözümleri etkisiz kalabilmekte, daha uzun vadeli önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle sorunuzun cevabı maalesef hayırdır.
Ege ve Akdeniz’de gerçekleşen yangınlar turizmi ne düzeyde etkiledi? Bunun turist açısından kötü bir izlenim olduğu söyleniyor sizce böyle mi?
Tabii Pandemi’nin olumsuz etkisine ek olarak, ortaya çıkan yangınlar turizmin daha da olumsuz etkilenmesine yol açtı. Dünyanın her yerinde geçmiş yıllara kıyasla çok fazla orman yangını çıkmaktadır. Temel fark müdahale edebilme becerisi ve bunun turizme olumsuz yansımalarını engelleyebilme kabiliyetinden geçmektedir. Kısa dönemde ortaya çıkan iyi ya da kötü izlenimler, uzun dönemde yapılacaklarla bağlantılıdır ve alınan kararlar ve uygulamalar çerçevesinde olumlu ya da olumsuz olarak devam eder. Dolayısıyla yangınların sebep olduğu olumsuz izlenim kısa dönemlidir. Esas mesele olumsuz izlenimin uzun döneme yayılmasını engelleyebilmekten geçer ki bu konuda olumlu adımlar mutlaka atılacaktır diye düşünüyorum. Çünkü günümüz turisti, kitlesel olarak seyahat edebileceği lüks oteller ve tatil sitelerinden ziyade kendini daha özel hissedebileceği ve görece korunmuş (tüm çevresel unsurlarıyla) alanları tercih etmektedir. Yaygın kanının aksine orman yangınlarının turizm tesisi açmak için kasıtlı çıkarıldığını düşünmek, günümüz çevre (özellikle iklim değişiklikleri ve doğaya saygı bağlamda toplumsal çevre) ve sektör şartları ve gerçekleri ile tam olarak örtüşmemektedir (istisnai durumlar maalesef olacak gibi durmaktadır). Zira artık sezon bağımlılığı ve Pazar bağımlılığı ülke turizmine en fazla zarar veren ve turizmin kimliksizleşmesine yol açan temel sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle orman yangınları sonrası alınacak kararlar ve uygulanacak politikalar, kısa dönemin aksine uzun dönemde ülke turizmine mutlaka olumlu yansıyacaktır. Tabii bunun yolu etkin paydaş işbirliğinden geçmektedir ki bu noktada Kültür ve Turizm bakanlığının olumlu adımlar attığını gönül rahatlığıyla söylemek mümkündür.
Türkiye’de küresel ısınmadan dolayı tatil sezonu da uzadı. Bu uzama sezon gelirlerinde dikkate değer bir artış yaşattı mı?
Daha önce de belirttiğim gibi temel sorun sezon bağımlılığından kurtulmaktan geçmekte. 12 aya yayılmış dolu dolu bir turizm fenomeni, tüm ülkeler açısından mutlu bir hayaldir ve belki gerçekleşemez ama gerçekleşmesi için daima yoğun çaba sergilenmesi gerekir. Bu da tabii ki sürdürülebilirlik yaklaşımını temeline alan doğru turistik ürün politikalarının uygulanması ile mümkün. Yoksa sezon uzaması gelir artışına yol açabilirdi belki ama ah şu pandemi olmasa! Dolayısıyla bugün Pandemi, yarın doğal afetler, başka bir gün siyasi krizler ve benzeri bunları artırmak mümkün, sezon bağımlılığı daima büyük riskleri barındırabilmekte ve uzun dönemde ülke turizmine zarar vermektedir.
Çanakkale bu sezonu nasıl geçirdi? Sizce umduğunu buldu mu?
Türkiye genelinde olduğu gibi Çanakkale turizmi açısından da benzer şeyleri söylemek mümkün. Farklı olarak Çanakkale henüz turizmde bir destinasyon niteliğine kavuşamadığından yüksek beklentilerin ve hayal kırıklıklarının uzağında kaldı diyebiliriz. Özellikle İstanbul, Kocaeli, Bursa gibi büyük kentlere yakınlığı, bu dönemde de yerli turistler açısından Çanakkale’nin tercih edilen bir kent olmasını sağladı. Fakat aynı şeyi yabancı turistler için söylemek maalesef zor. Bunun temel sorunu, Çanakkale’nin henüz tam bir turizm kimliğine sahip olamamasından kaynaklanmaktadır. Bu çerçevede özellikle Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi rektörlüğü himayesinde Turizm Fakültemiz ve sektör bileşenleri arasında yüksek uyumlu bir çalışma birlikteliği oluşmaya başladı diyebiliriz. Bu birliktelik önümüzdeki yıllarda Çanakkale’nin gerçek bir sanat, tarım ve turizm kenti (ki bu üç kavram birbirine destekleyen ayrılmaz bir bütündür) olmasını sağlayacaktır diye düşünüyorum. Bu anlamda Çanakkale ülkemizin en yüksek potansiyelli kenti konumundadır. Kısaca sorunuza gelecek olursak, Çanakkale bu sezon umduğunu bulamadı ama uzun dönemde pek çok şeyin değişeceğine olan inancım sonsuzdur.
Ekonomik olarak Çanakkale orta sınıf mı? Artık üst sınıf tatil bölgesi haline mi geldi? Bodrum, Marmaris gibi mi?
Daha önce belirttiğim gibi Çanakkale turizm kimliği oluşmamış bir kent. Bu da yoğun çelişkilerin oluşmasına yol açabilmekte. Kentimizin, Bodrum kadar olmasa da bazı yönleriyle Marmaris’ten daha pahalı olduğunu (özellikle konaklamada) belirtmek mümkün. Özellikle yerli ziyaretçiler için. Henüz sahip olduğu çekiciliklerin niteliklerini artırmaya ve sürdürülebilir bir turistik ürün olarak turizme sunmaya uzak bir kent olarak, bu durum kısa vadede Çanakkale açısından sorun yaratmaktadır. Fakat uzun dönemde bu sorunların da fiyat ve hizmet niteliği uyumu açısından aşılacağını düşünmekteyim.
Son olarak, Çanakkale’nin bir geçiş yolu olması avantaj mı, dezavantaj mı?
Yıllardır Çanakkale’nin geçiş noktasında olmasından eğitim camiası olarak biz de sektör temsilcileri de yoğun bir şekilde yakınmaktadır. Zira Çanakkale’nin geçiş yolu olması, geceleme sayısını düşürmekte bu da düşük gecelemeden kaynaklı maliyetleri aşmak adına yüksek fiyatlara başvurulmasına yola açabilmektedir. Aynı zamanda turizm faaliyetlerinden ve gelişiminde dolayı ortaya çıkan pastadan daha kısıtlı kesimlerin pay almasını ve bu pastanın da olabildiğince ufak olmasını sağlamaktadır. Temel mesele Çanakkale’yi nihai bir turizm destinasyonu haline getirerek, başta turizmden en çok etkilenen ve etkileyen yerel halk olmak üzere, tüm paydaşların pay alabildiği büyük bir pasta oluşturabilmek ve bunu sürdürülebilir kılmaktır. Bu bağlamda Çanakkale’nin kat etmesi gereken uzun ama güzel bir yol olduğunu belirtmek isterim.
Bize zaman ayırdığınız için teşekkürler.
Özel Haber: İbrahim Akın Kazancı