Soğuk zamanlar ile özdeşleşen boza genellikle kış mevsiminde tüketilir. Bozanın vitamin, mineral, lif gibi besleyici içeriğinden dolayı sağlığa pek çok faydaları vardır. Bunun dışında genellikle tatlı-ekşi tadı ile boza sevenler tarafından sıklıkla tercih edilen geleneksel bir Türk içeceğidir. Bu yazıda boza nedir, faydaları nelerdir, bozanın yapılışı ile ilgili bilgiler bulabilirsiniz.
Boza Nedir?
Boza; buğday, arpa, darı, mısır, bulgurun vb. gibi çeşitli tahılların fermente edilmesiyle elde edilir. Mayalandığı ilk anda tadı tatlı iken fermantasyon devam ettiği ölçüde zamanla tatlı tada ekşi tat eklenir, karışır. Bu sayede bozanın tadı ifade edilirken tatlı-ekşi olarak tanımlanabilir. Bu tanımıyla bozanın kendine özgü bir tadı vardır. Tatlı ekşi tadından dolayı genellikle sevilse de tercih edilmeyen durumlar da olabilir.
Boza içerisindeki tahıllardan dolayı A, E ve B grubu vitaminleri ile fosfor, demir, selenyum, magnezyumdan zengin içeriğe sahiptir. Aynı zamanda lif içeriği de yüksek bir gıdadır. Diğer yandan fermantasyon ile elde edilen bir gıda olduğu için probiyotik oranı da fazladır. Bu içerikleriyle ve tasıyla boza sadece kışın değil her mevsimde tüketilen bir yiyecektir.
Bozanın Faydaları Nelerdir?
Besleyici içeriğinden dolayı bozanın pek çok faydaları vardır;
- Boza, bir fermantasyon son ürünü olan gıda olduğundan probiyotik içeriği yüksektir. Probiyotiklerin sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır. Bu bahsedilen sağlıklı probiyotik bakteriler, mide ve bağırsak iç zarının kalınlaşmasını sağlayarak hastalıklara karşı koruyucu özelliğe sahiptir. Diğer yandan probiyotikler, bağırsağın mikrobiyal dengesini sağlar. Bu sayede hem bağırsak faaliyetlerinin düzenlenmesinde hem de kalın bağırsakta vitamin üretilmesinde etkilidir. Probiyotiklerin kan şekerini ve kan kolesterol düzeyini dengeye getirmede faydaları vardır. Aynı zamanda probiyotiklerin sağlıklı kilo kontrolünde etkili olduğuna dair çalışmalar vardır. Diğer yandan boza laktik asit içerir. Laktik asit içeriği ise genel olarak sindirim işlemini destekleyicidir.
- Boza zengin içeriği ile dolaylı olarak bağışıklık sistemini de olumlu etkiler. Bağışıklık sistemi ile sindirim sisteminin sağlığı birbiriyle yakından ilişkilidir. Boza, probiyotik içeriği sayesinde bağırsak florasının düzenlenmesini sağlar. Bu içeriklerin yanı sıra vitamin ve minerallerden zengin içeriği sayesinde boza içeceği, bağışıklık sisteminin sağlığını destekler.
- Boza, besleyici içeriği ve kalorisi sayesinde özellikle beslenme yetersizliği ile alakalı durumlarda tüketilebilir. Protein ve karbonhidrat içeriğinin zengin olmasından dolayı çocukluk çağında büyüme ve gelişme döneminde, kilo alamayan veya bazı durumlarda örneği sporcular gibi enerji ihtiyacı artan kişilere boza tüketimi önerilebilir. Bozanın laktik asitten zengin olmasından dolayı sindirim işlemini destekleyicidir. Maya içermesi nedeniyle de emziren annelerde anne sütünü artırmaya yardımcı olabilir.
- Boza, tahılların B grubu vitaminleri içermesinden dolayı bu vitaminlerden zengin bir içeriğe sahiptir. B grubu vitaminleri triptofan içeriği ile serotonin hormonunun üretimini destekler. Bu hormon da özellikle stres ve depresyon gibi durumlara karşı fayda sağlar. Stres gibi durumlarda kişilerin sakinleşmesini sağlayabilir. Boza hem probiyotik bakteriler hem de B grubu vitaminleri sayesinde anksiyetenin azaltılmasını desteklediğine dair çalışmalar vardır.
- Bozanın bir diğer faydası ise solunum sistemi üzerindeki olumlu etkisidir. Bozanın boğazdaki balgamı gidererek öksürüğün giderilmesinde kullanıldığına dair çalışmalar vardır. Aynı zamanda akciğer ile ilgili hastalıklara karşı koruyucu olabilir.
- Ayrıca boza mayalanma işlemi sırasında ortaya çıkan asitler ve çeşitli enzimler ve zengin antioksidan içeriği sayesinde vücudun detoks işlemini destekler ve toksinlerin vücuttan atılmasına yardımcı olur.
Boza Nasıl Yapılır?
Boza için kullanılacak tahıllar belirlenir. Bu tahıllar bir gün öncesinden suda bekletilir. Ertesi gün suda bekletilen tahıllar suda haşlanır. Haşlama işlemi tamamlandıktan sonra blenderize edilerek homojen bir kıvama gelmesi sağlanır. Sonrasında ince delikli bir süzgeçten geçirilerek tamamen pürüzsüz olduğuna emin olunur. Sonra bu yapı tekrar tencereye konularak ocağa alınır. Üzerine şeker ilave edilerek şekerin ocakta erimesi sağlanır. Bu aşamada pişirme veya pişirmeme durumu tercihe bağlıdır. Çok koyu bir kıvamda ise ocağa almadan şekeri ılık suda eriterek karıştırarak da yapılabilir.
Ocaktan alınarak ılıyan karışıma maya ilave edilir. Bu işlemden sonra artık karanlık ve oda sıcaklığı olan bir yerde fermantasyon işlemine bırakılır. Ara ara karıştırılabilir. Ortalama bir gün sonunda tadına bakılarak tüketilebilir. Genellikle mayalandırma işleminden sonra zaman geçtikçe tatlı tadı ekşiyecek ve mayalandırma işlemine oda sıcaklığında devam edildiği sürece daha da ekşimeye devam edecektir. Tercih edilen ekşi tada göre bir kaç gün daha mayalandırma yapılarak tüketilir. Tamamı tüketilmeyen boza saklanmak isterse buzdolabında saklanmalıdır.
Boza Nasıl Tüketilir?
Boza genellikle içildiği ifade edilse de genellikle katıya yakın bir formdadır. Bu yüzden genellikle kaşıkla tüketilir. Tercihe göre sade şekilde tüketildiği gibi boza denildiğinde akla genellikle tarçın ve sarı leblebi gelir. Boza, sarı leblebi ve tarçın ilave edilerek tüketilebilir. Soğuk veya sıcak tüketmek ise yine kişinin kendi tercihine bağlıdır. Genellikle oda sıcaklığında veya kış aylarında biraz daha sıcak tercih edilebilir.
Boza Tüketim Miktarı Nedir?
Her yiyecek gibi boza da ancak kontrollü ve porsiyonuna dikkat edilerek tüketildiğinde fayda sağlar. Fazla tüketilmesi durumunda farklı sıkıntılar ortaya çıkabilir.
Boza, sağlıklı bir kişide haftada en fazla 2-3 gün ve 1 porsiyon kadar tüketilmesi önerilebilir. Genellikle 1 porsiyonun aşılması önerilmez. Büyüme ve gelişme, anne sütünün arıtılması hedeflenen emzirme döneminde 2 porsiyona kadar önerilebilir. Ancak bozanın yine her gün tüketilmesi sindirim sistemini rahatsız edebilme ihtimalinden dolayı daha sık ve fazla miktarları genellikle önerilmez.
Boza Nasıl Saklanır?
Boza, mayalandırma işlemi tamamlanıp tüketime hazır hale geldikten sonra ortalama 4-7 derecede buzdolabında saklanmalıdır. Buzdolabında muhafaza edilmezse oda sıcaklığında fermantasyon devam edecektir. Bu durumda tadı zamanda daha da ekşiyebilir. Aynı zamanda besleyici tahıl içeriğinden dolayı kısa sürede bozulma ihtimali vardır. Bu yüzden tüketime hazır hale gelen bozanın en kısa sürede tüketilmesi önerilir.
Boza Tüketirken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Boza, hem tahıl hem de karbonhidrat içeriğinden dolayı kalorisi yüksek bir gıdadır. Bu açıdan normalden fazla tüketilmesi kilo alımına sebep olabilir. Aynı zamanda bu içeriğinden dolayı diyabet gibi şeker konusunda hassasiyeti olan insülin direnci, diyabet gibi hastalık durumlarında doktora danışılmadan tüketilmemelidir. Diğer yandan boza tahıldan elde edildiğinden çölyak gibi tahılların geneline gluten alerjisi olunan durumlarda tüketilmemelidir. Aynı zamanda boza maya içerdiği için aşırı tüketim durumunda gaz ve şişkinliğe sebep olabilir.
Sağlıklı olan bir kişinin boza tüketimi ise kontrollü olmalı ve önerilen porsiyon aşılmamalıdır. Hastalık durumunda ise boza tüketmeden önce mutlaka doktora danışılmalıdır.
Kaynak: Medicalpark