Bebek ile plasenta arasında ise bebeğin beslenmesini ve oksijen ihtiyacının karşılanmasını sağlayan adeta bir hortuma benzeyen göbek kordonu bulunur. Göbek kordonu doğumdan sonra kesilir. Kesilen göbek kordonunun içerisinde ise kök hücre bakımından zengin olan kordon kanı bulunur. Günümüzde kordon kanında bulunan kök hücreler kemik iliği kanserinden bağışıklık sistemi hastalıklarına kadar pek çok ciddi sağlık sorunun tedavisinde etkin olarak kullanılmaktadır. Bu durum kordon kanının ileride kullanılmak üzere saklanmasını da gündeme getirir.
Kordon Kanı Nedir?
Kordon kanı yani bir diğer adıyla plasenta kanı plasenta ve göbek kordonu içerisinde dolaşan kandır. Göbek kordonu ise anne karnındaki bebeğin beslenmesi ve gelişmesi için gerekli olan önemli besin maddelerini ve oksijen gibi gazları taşırken zararlı atıkların da fetüsten uzaklaşmasını sağlayan, anne ile bebek arasında adeta köprü görevi gören bir yapıdır. Kordon kanının içerisinde bulunan kök hücreler onu pek çok bilimsel çalışmanın odak noktası haline getirir.
Kök hücreler adından da anlaşılacağı üzere vücuttaki doku ve hücreleri meydana getiren temel yapı taşlarıdır. Kök hücrelerin çeşitli hücrelere dönüşebilme ve farklılaşma gibi benzersiz bir yeteneği vardır. Bu sayede pek çok ciddi sağlık sorununun tedavisinde kök hücreler hayat kurtarıcı rol oynayabilir. Özellikle son 30 yıldır doğumdan sonra göbek kordonunda kalan kanın hastalıkların tedavisinde kullanılmasına yönelik önemli çalışmalar yapılmaktadır.
Kordon Kanı Ne İşe Yarar?
Doğum anında yeni doğan bebeğin göbek kordonunda önemli hücresel veriler taşıyan kök hücreleri de içerisinde bulunduran kordon kanı bulunur. Kordon kanı ileride çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmak üzere alınabilir, saklanabilir ve korunabilir. Kordon kanı doğrudan bebeklerden veya doğum yapan annelerden elde edilmez. Kordon kanı elde edilmesi için plasenta ve göbek kordonu kullanılır.
Göbek kordonu ve plasentadaki kök hücreler hematopoetik kök hücreler olarak adlandırılır. Bazı sağlık sorunları olan kişilerde bu kök hücreler sağlıklı yeni hücrelerin üretilerek hasarlı hücrelerin yerini alması amacıyla kullanılabilir.
Bazı çalışmalar kök hücrelerin genetik bozukluklar, bağışıklık sistemi sorunları, lösemi ve lenfoma gibi kanserler ile nörolojik sağlık sorunları başta olmak üzere 70’ten fazla sağlık sorunun tedavisinde kullanılabileceğini göstermektedir.
Kordon Kanı Saklama Nedir?
Kordon kanı saklama doğum anında bebeğin göbek kordonu içerisinde bulunan kanın özel teknikler kullanarak alınması ve dondurularak ileride ortaya çıkması muhtemel sağlık sorunları için saklanmasıdır. Kordon kanı saklama işlemi kanda bulunan kök hücrelerin taşıdığı önemli hücresel verileri korumayı amaçlar.
Günümüzde kordon kanı saklama işlemi genellikle özel sağlık kuruluşları veya devlet tarafından kurulan kordon kanı bankaları tarafından yürütülmektedir. Tüm dünyada yer alan kordon kanı bankaları otolog bankalar ve allojenik bankalar olmak üzere iki farklı amaçla çalışmalarını yürütürler. Otolog kordon kanı saklama bebekten doğum anında alınan kanın ileride bebeğin kendisinde veya aile üyelerinde ortaya çıkması muhtemel sağlık sorunlarında kullanılmak üzere saklanmasıdır. Allojenik kordon kanı saklama yöntemi ise bebekten alınan kordon kanının genellikle herhangi bir sebeple kök hücre nakline ihtiyaç duyan hastalarda kullanılmak üzere saklanmasıdır.
Kordon Kanı Saklama Nasıl Yapılır?
Kordon kanı toplama ve saklama işlemi sırasında bazı özel teknikler kullanılır. Kordon kanı toplama işlemi doğumun hemen ardından steril bir sağlık kuruluşunda alanında uzman hekimler tarafından gerçekleştirilir. Toplama işlemi sırasında uzman doktor bebeğin göbek bağını keserek özel bir iğne yardımıyla kordon kanını özel bir torbaya toplar. Doktor işlem sırasında bebeğe herhangi bir zarar vermeden kan toplama işlemini hızlı bir şekilde tamamlar. Toplanan kordon kanı özel laboratuvarlarda uygun koşullarda (-196 °C’de) saklanır. Kordon kanı bankaları ve özel sağlık kuruluşları kordon kanı saklama işlemini profesyonel bir şekilde gerçekleştirebilir ve gerektiğinde aileye teslim edebilir.
Kordon Kanı Saklamanın Faydaları Nelerdir?
Yetişkinlikte hücrelerin dönüşebilme ve yenilenebilme kapasitesi kordon kanında bulunan kök hücrelere kıyasla daha düşüktür. Bu nedenle kordon kanı saklama işlemi kanser gibi ciddi sağlık sorunlarının tedavisinde kişinin kendisi, ailesi ve hatta başka hastalar için yaşam kurtarıcı rol oynayabilir. Peki, kordon kanı neden saklanır? Kordon kanı toplamanın ve saklamanın başlıca avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Bebeğin göbek kordonundan toplanan kordon kanı kök hücre nakline ihtiyaç duyan bir hastaya nakledilebilir.
- Toplanan kan bebeğin aile üyelerinden herhangi birinde ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılabilir.
- Kordon kanı toplama işlemi alanında uzman hekimler tarafından steril bir ortamda gerçekleştirildiğinde bebeğe herhangi bir zarar vermez.
- Kordon kanı toplanmasının doğum sırasında anneye de herhangi olumsuz bir etkisi bulunmaz.
- Doğumun sezeryan veya normal (vajinal) yolla gerçekleşmesi kordon kanı toplanmasını ve saklanmasını etkilemez. Bununla birlikte kordon kanı saklanmasına karar veren ebeveynlerin doğumdan belirli bir süre önce kadın doğum doktorlarına bilgi vermesi önemlidir.
Özellikle genetik hastalıklar olmak üzere farklı birçok sağlık probleminin tedavisinde kordon kanı kullanılabilir. Kordon kanının kullanıldığı başlıca sağlık sorunları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Kalıtsal kan hastalıkları: Kordon kanında bulunan kök hücreler başta Akdeniz anemisi, orak hücreli anemi gibi kalıtsal kan hastalıklarının tedavisinde kullanılabilir.
- Bazı kanser türleri: Kordon kanının yaygın olarak kullanıldığı alanlardan bir tanesi de kanser tedavisidir. Özellikle lösemi (kan kanseri), lenfoma (lenf kanseri), multipl miyelom, Retinoblastom gibi kanserlerde kordon kanında bulunan kök hücrelerin kullanılması tedavinin başarısını önemli ölçüde etkiler.
- Bağışıklık sistemi hastalıkları: Kordon kanındaki kök hücreler ağır kombine immün yetmezlik, pürin nükleozid fosforilaz eksikliği, retiküler disgenez, Wiskott-Aldrich sendromu, DiGeorge sendromu, Kostmann sendromu, Omenn sendromu gibi doğuştan gelen bağışıklık sistemi bozukluklarının tedavisinde de kullanılabilir.
- Metabolik hastalıklar: Kordon kanının başlıca kullanım alanlarından bir tanesi de metabolik sağlık sorunlarının tedavisidir. Doğuştan gelen Adrenolökodistrofi, Krabbe hastalığı, Hunter sendromu, Hurler sendromu (MPS hastalığı), Sanfilippo sendromu, Scheie sendromu, Sly sendromu, Lesch-Nyhan sendromu gibi metabolik hastalıklarının tedavisinde kök hücre nakli tedavi sürecine yardımcı olabilir.
Kordon Kanı Kaç Yıl Saklanır?
Kordon kanı saklama gelecekte ortaya çıkması muhtemel sağlık sorunları için yaşamsal bir kaynak oluşturur. Kordon kanı öncelikle ebeveynlere önemli kolaylık sağlar. Bebekte ileride ortaya çıkabilecek bazı sağlık sorunlarında kordon kanında bulunan kök hücreler etkili bir tedavi seçeneği olabilir. Bununla birlikte aile üyelerinden herhangi birinde kök hücre nakli ile tedavi edilebilecek bir sağlık sorununun olması halinde de saklanan kordon kanı tedavi için kullanılabilir. Kordon kanının 50 yıl hatta daha uzun süre saklanabileceği yönünde çalışmalar da bulunmaktadır.
Kaynak: Medicalpark