Yanık sırasında ve sonrasında vücutta ağrı, acı, yanık bölgesinde şişme ve kızarıklık oluşabilir. Yanığın derecesine göre deride iz kalabilir. Erken ve doğru müdahale ile tüm bu hasarlar en aza indirilebilir.
Yanık İzi Nedir?
Herhangi bir nedenle yanığa maruz kalma sonucu ciltte ve yakın vücut dokularında meydana gelen hasara yanık izi denir. Yanık izinin iyileşme süresi ve vücuttaki kalıcılık oranı yanığın şiddetine ve kaynağına göre değişir. Az miktarda sıcak suya maruz kalmakla oluşan yanık izi ile yoğun kimyasala maruz kalarak meydana gelen yanık arasında iyileşme ve tedavi açısından fark vardır. Bu sebeple yanık sonrasında ilk olarak doktora muayene olunmalı ve yanığın derecesi, yayılma alanı gibi konularda doğru bilgi alınmalıdır. İlk muayenenin ardından oluşturulan tedavi planına uygun olarak ilerlenmelidir. Yanık izi hafif dereceli yanıklarda tamamen iyileşebilirken derin hasarlı yanıklarda kalıcı olup medikal tedaviler gerekebilir.
Yanık İzi Çeşitleri Nelerdir?
Yanık izi çeşitleri yanığın derecesine göre farklılık gösterebilir. İz dereceleri ve genel özellikleri aşağıda şu şekilde sıralanmıştır:
- Birinci Derece Yanık İzi: Bu yanık türünde derinin sadece en üst tabakası etkilenir. Genellikle hafif sıcak su gibi vücutta ağır tahriş oluşturmayan kaynaklara maruz kalma sebebiyle meydana gelen yanıklardan dolayı oluşan izlerdir. Hafif bir kızarıklık ve yanık meydana gelen bölgede kabarıp nadiren az miktarda su toplama gibi özelliklerle karakterizedir. Genelde yanık sırasında ağrı meydana gelse de ilk müdahalenin ardından neredeyse hissedilmeyecek seviyede hafifler.
- İkinci Derece Yanık İzi: İkinci derece yanıklarda derinin üst tabakasına ek olarak orta tabakası da etkilenip hasar görür. Deride yanığa bağlı olarak ödem meydana gelir. Su dolu kabarcıklar ve daha fazla miktarda kızarıklık oluşur. İkinci derece yanıkta hissedilen ağrı miktarı çok daha yoğun ve şiddetlidir. Daha yoğun müdahale ve daha uzun bakım süresine ihtiyaç duyulur.
- Üçüncü Derece Yanık İzi: Üçüncü derece yanıklarda derinin tüm katmanları etkilenir. Cildin tüm katmanları etkilendiği için deri işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getiremez. Bundan kaynaklı olarak vücutta elektrolit dengesizlikleri meydana gelebilir. Aynı zamanda ileri derecede enfeksiyonlar da üçüncü derece yanıklarda oluşabildiği için üçüncü derece yanık izinin iyileşme süresi uzun olup bakımı yoğun hassasiyet ve özen gerektirir. Derinin katmanlarına ek olarak sinirler de hasar gördüğü için ağrı hissi kaybedilebilir. Yanık izi çoğunlukla koyu kahverengidir.
- Dördüncü Derece Yanık İzi: En ağır dereceli yanığa bağlı oluşan izdir. Bu sebeple sadece derinin tüm katmanları değil bu katmanlar tarafından korunan kas dokuları da etkilenir. Sadece yanık izinin değil kas dokunun da iyileşmesi gerektiği için her açıdan süreç daha yoğun geçebilir. Yanık izi yoğun ve şiddetli maruziyetten dolayı genellikle siyah renklidir.
Yanık izinin tedavisi ve iyileşmesi yanığın derecesine, kaynağına ve maruz kalan bölgenin hassasiyetine göre değişkenlik gösterir.
- Yanık izine ve yanık meydana gelen bölgeye ilk etapta doğru müdahale etmek yanık izinin oluşma oranını da azaltır. Yanan cilt bölgesini yavaş akan soğuk suya tutmak ısı kaynaklı yanık izleri için hafifleticidir. Ancak kimyasala maruz kalma gibi durumlarda bu yöntemler uygulanmamalıdır.
- Nemlendirici kremler ve yanık tedavisine uygun losyonlar harici olarak uygulanmalı özellikle hafif dereceli yanıklarda bölgenin yumuşaması ve rahatlaması sağlanmalıdır. Ayrıca yara izinin yatışması ve iyileşme sürecinin desteklenmesi için dermatolojik destek uygulanabilir.
- Ağrıyı hafifletmek amacıyla ağrı kesicilerden destek alınabilir. Özellikle enfeksiyon gibi durumlarda antibiyotik tedavisi ara verilmeden tamamlanmalıdır.
- Ağır yara izlerinde ise iyileşme süresi zamana yayılmalı ve medikal destek alınmalıdır. Sağlıklı ve proteinden zengin bir beslenme planı ile hem yanığın hem de yanık izinin iyileşme süreci kolaylaştırılır.
Yanık izi özellikle ağır dereceli vakalarda yoğun ve uzun süreli tedaviler gerektirebilir. Yanık derecesi kadar yanık bölgesindeki derinin katmanları ve yanık kaynağı da tedavi sürecini değiştirebilir.
- Birinci Derecede Yanık İzi Tedavisi: En hafif yanık türü olan bu derecedeki izler genellikle kısa süreli olarak iyileşir. Yanık oluştuğu anda soğuk suyla bölgeyi rahatlatmak ardından krem ve losyon sürerek yatıştırmak genellikle yeterli olur. Ancak özellikle bebek ve çocuklarda meydana gelen ve yüz gibi hassas bölgelerde oluşan yanık ve yanık izleri için kesinlikle doktor kontrol ve muayenesi gereklidir. Böylece yanık izinin hem iyileşme süreci hızlandırılır hem de kalıcılık oranı azaltılır.
- İkinci Derecede Yanık İzi Tedavisi: İkinci derecede yanık izinde bölgede hem kızarıklık miktarı hem de ödem ve su toplama durumu mevcuttur. Bu sebeple ödemi azaltmak ve toplanan suyun dağılmasını sağlamak yaranın daha rahat iyileşmesini sağlar. Genellikle medikal desteğe ihtiyaç duyulur. Tedavi süresi çok daha uzundur kontroller aksatılmamalı dermatoloji uzmanından destek alınmalıdır.
- Üçüncü Derecede Yanık İzi Tedavisi: Derinin tüm katmanlarının etkilendiği bu yanık izi türünde yoğun ilaç tedavisi ve dermatoloji uygulamalarına ihtiyaç duyulabilir. Her tedavide olduğu gibi erken müdahale ve düzenli takip çok önemlidir. Ciltteki hasarı en aza indirmek için doğru zamanda doğru müdahale yapılmalıdır.
- Dördüncü Derece Yanık İzi Tedavisi: Hem cilt dokularının hem de hasar gören kas dokularının iyileştirildiği tedavi türüdür. Deri tabakasının sadece dıştan değil içten de desteklenmesine ve beslenmesine gereksinim duyulur. İlaç tedavisinin yanı sıra lazerle tedavi gibi yöntemlerle desteklenebilir. Lazerle yanık tedavisi hem yeni oluşmuş ve iyileşme sürecindeki hem de eski yara izlerinin tedavisi için uygulanabilen bir yöntemdir. Genellikle tedavi süresi 4 ila 6 seans arasında değişebilir. Hastanın tedaviye cevap vermesi ve dokunun iyileşme hızı gibi etkenler süreci etkiler.
Yanık izinin hastaların hem estetik kaygılarının giderilmesi hem de ağrı gibi faktörlerin azaltılması için doğru bir yaklaşımla tedavi edilmesi gerekir. Böylece hem psikolojik ve sosyal hem de fiziksel kaygılar en aza indirilmiş olur. Özellikle ciddi görünen yanıklar için “kahverengi yanık izi nasıl geçer?” gibi sorularla hastalar evde çözüm yolları arayabilirler. Ancak ciddi yanıklarda hekim gözetimine ve uygulamalarına öncelik verilmelidir. Dermatoloji uzmanının uygulamaları ve önerileri dikkatle uygulanmalı hekim bilgisi haricinde bitkisel veya kimyasal krem, yağ, losyon gibi harici uygulamalar yapılmamalıdır. Özellikle kimyasal kökenli yanıklarda ilaç etkileşimi göz önünde bulundurulmalıdır. Yanık izinin ve yaranın iyileşme sürecini desteklemek için bol sıvı alınmalı ve sağlıklı beslenilmelidir. Yanık bölgenin kontrolleri sağlanmalı ve tedavi süreci tamamlanmalıdır.
Kaynak: Medicalpark