Çoklu kişilik bozukluğu olan kişinin iki veya daha fazla birbirinden bağımsız kişiliği vardır. Bu kişilikler farklı zamanlarda hastanın davranışını kontrol eder. Her kişiliğin kendine has bir geçmişi, özellikleri, hoşlandığı ve hoşlanmadığı şeyler vardır. Çoklu kişilik bozukluğu olan kişilerin hafızalarında boşluklar olabilir ve bazen hastalık, halüsinasyonlara yol açabilir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu olarak da bilinen çoklu kişilik bozukluğu, birçok neden ile ortaya çıkabilecek, oldukça karmaşık bir psikolojik durumdur. Bu hastalığın nedenleri arasında en sık olarak erken çocukluk döneminde yaşanmış şiddetli travmalar (genellikle tekrarlayan fiziksel, cinsel veya duygusal istismar) yer alır. Çoklu kişilik bozukluğuna bazen bölünmüş kişilik bozukluğu da denir.
Çoklu kişilik bozukluğu hastanın; düşüncelerinde, anılarında, duygularında, eylemlerinde veya kimlik duygusunda bağlantı eksikliği yaratır. Bir tür şiddetli ayrışma biçimi olan bu zihinsel sürecin bir başa çıkma mekanizması olarak ortaya çıktığını savunan uzmanlar vardır. Kişinin bilinçli benliği ile başa çıkamayacağı kadar şiddetli, travmatik veya acı verici bir deneyim karşısında kendini kapatması şeklinde çoklu kişilik bozukluğu ortaya çıkabilir.
Çoklu kişilik bozukluğunda hastanın, "alter" adı verilen iki veya daha fazla sayıda birbirinden farklı kimliği olur. Bu kimlikler kişinin davranışlarını çeşitli zamanlarda kontrol eder. Her alter'in kendine has kişisel geçmişi, özellikleri, sevdiği ve sevmediği şeyler vardır.
Çoklu Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Çoklu kişilik bozukluğu, kişinin davranışları üzerinde sürekli olarak güce sahip olan iki veya daha fazla farklı kişilik durumuyla kendini gösterir. Hastada en başta basit unutkanlık olarak açıklanamayacak kadar geniş ve kapsamlı kişisel bilgiler ile ilgili hafıza sorunları ortaya çıkar. Hastalık ayrıca yukarıda bahsedilenden oldukça farklı hafıza varyasyonlarını da içerir.
Her hastalıkta olduğu gibi dissosiyatif kimlik bozukluğunda da her hasta, hastalığı aynı şekilde deneyimlemez. Bazı hastalarda, kimlik bozukluğu ile oluşan alterlerin kendi yaşları, cinsiyetleri, ırkları,kendi duruşları, jestleri ve farklı konuşma tarzları vardır. Bazı hastalarda ise alterler hayali insanlar ya da bazen hayvanlardır.
Her bir kişilik kendini ortaya çıkardığında ve kişinin davranışlarını ve düşüncelerini kontrol ettiğinde buna "değişim" denir. Bu değişim saniyeler, dakikalar veya günler sürebilir. Hastanın farklı alterlerine ulaşmak için bazen terapide hipnoz yöntemi kullanılabilir.
Çoklu kişilik bozukluğu belirtileri arasında aşağıda sıralananlar da sayılabilir:
Baş ağrısı,
Hafıza kaybı,
Zaman kaybı,
Trans ve "beden dışı deneyimler"
Dissosiyatif bozukluğu olan bazı hastalarda bu duruma bağlı olarak kendine zarar verme, kendini sabote etme ve hatta şiddet eğilimleri görülebilir.
Bir kişi çoklu kişilik bozukluğundan muzdarip ise, kendini aşırı hız yaparken, dikkatsiz araç kullanırken ya da yakınlarından para çalarken bulabilir. Kişi birden bire normalde yapmayacağı şeyleri yapıyor olabilir.
Çoklu kişilik bozukluğuna sahip bazı hastalar, kendilerini vücutlarında bir yolcu gibi hissettiklerinden bahsederler. Bu kişiler, hastalık kendini gösterdiği sırada başka seçenekleri olmadığını, kontrolün kendilerinde olmadığını düşünüyorlar.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu belirtileri en genel hatları hastanın yaşamında aşağıda sıralanan şekillerde kendini gösterebilir: Kişi kendini vücudundan kopmuş hissedebilir. Buna çoğunlukla "beden dışı" deneyim denir. Duyarsızlaşma ile ilgili bir durumdur.
Dünyanın gerçek olmadığını, sisli veya uzak göründüğünü hissedebilirler. Buna tıp literatüründe derealizasyon denir.
Kişi, kapsamlı olan önemli kişisel bilgileri hatırlayamadığı hafıza kayıpları (amnezi) yaşayabilir.
Kişi kim olduğuna dair bir kafa karışıklığı hissedebilir. Buna tıbbi olarak kimlik karışıklığı veya kimlik değişikliği denir. Kimlik karışıklığına bir örnek olarak hastanın kendi politik, dini veya sosyal bakış açılarını, cinsel yönelimini veya mesleki hırslarını tanımlamakta zorluk yaşaması verilebilir.
Kişi; zaman, mekan ve durumda bozulmalar yaşayabilir.
Artık çoklu kişilik bozukluğunda bu alterlerin tamamen olgun kişilikler olmadığı, ancak kopuk bir kimlik duygusunu temsil ettikleri kabul ediliyor. Tipik olarak çoklu kişilik bozukluğu ile ilişkilendirilen hafıza kayıpları nedeniyle farklı kimlik durumları, kimliğin farklı yönlerini hatırlar. Genellikle kişinin gerçek adı ile özdeşleşen bir "ev sahibi" kişilik vardır. Bu ev sahibi kişilik genellikle diğer kişiliklerden habersizdir.
Çoklu Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Çoklu kişilik bozukluğu henüz tüm detayları ile bilinen bir hastalık değildir. Ancak uzmanlar, çoklu kişilik bozukluğunun nedeninin, (özellikle duygusal ihmal veya istismarın kişilik gelişimini etkileyebileceği erken çocukluk yıllarında) kişilerarası ve çevresel streslere verilen psikolojik bir tepki olabileceğini düşünüyorlar. Dissosiyatif kimlik bozukluğu olan kişilerde, çocukluğun hassas bir gelişim aşamasında (genellikle 6 yaşından önce) tekrarlayan, yoğun ve sıklıkla yaşamı tehdit eden travmalar olması beklenen bir durumdur.
Açık bir fiziksel veya cinsel istismar olmasa bile bu hastalarda, sürekli ihmal veya duygusal istismar olduğunda da dissosiyatif kimlik bozukluğu ortaya çıkabilir. Ebeveynlerin, ne yapacağı belli olmayan korkutucu kişiler olduğu ailelerde çocuklar, dissosiyatif hale gelebilirler.
Çoklu kişilik bozukluğuna yol açabileceği düşünülen bazı travmalar aşağıda sıralandığı gibidir:
Tekrarlanan fiziksel, zihinsel veya cinsel istismar,
Kaza,
Doğal afet,
Askeri mücadele,
Bir suçun mağduru olmak.
Çoklu kişilik bozukluğu oldukça nadir bir hastalıktır. Bu nedenle hastalık hakkında bilinenler sınırlıdır ve tanı konulması oldukça güçtür. Eğer Dissosiyatif kimlik bozukluğunuz olduğundan şüpheleniyorsanız en yakındaki psikiyatri kliniğine başvurmayı düşünebilirsiniz.
Çoklu Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?
Dissosiyatif kimlik bozukluğu ya da diğer adıyla çoklu kişilik bozukluğunun teşhisini koymak zaman alır. Uzmanlar, çoklu kişilik bozukluğu olan kişilerin, tanı almadan önce psikiyatri ve psikologlarla yaklaşık 7 yıl geçirdiklerini tahmin ediyorlar. Bu kadar çok zaman geçmesi çoklu kişilik bozukluğu için oldukça yaygın bir durumdur; çünkü dissosiyatif kimlik bozukluğu olan bir kişinin semptomların listesi diğer birçok psikiyatrik tanınınkine çok benzer. Bu da çoklu kişilik bozukluğu tanısını koymayı uzmanlar için oldukça zorlaştırır. Ayrıca dissosiyatif bozuklukları olan kişilerin aynı zamanda borderline kişilik bozukluğu,diğer kişilik bozuklukları, depresyon ve anksiyete tanılarının da olması da çoklu kişilik bozukluğu tanısını koymayı zorlaştırır.
Hastalığın tanısında tıp literatüründe kabul edilmiş tanı kriterleri kullanılır. Bu kriterlerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Hastada iki ya da daha fazla farklı kimlik ya da kişilik durumu mevcudiyeti,
Günlük olayların, önemli kişisel bilgilerin ya da travmatik olayların hatırlanmasında boşluklar olması (amnezi),
Kişinin bu bozukluktan dolayı sıkıntı yaşıyor olması ya da bu bozukluk nedeniyle bir veya daha fazla önemli yaşam alanında işlevsellik sorunu meydana gelmesi,
Hastalığın semptomlarının, bir maddenin doğrudan fizyolojik etkilerine (alkol zehirlenmesi sırasında bilinç kaybı gibi) veya genel tıbbi bir duruma (kompleks kısmi nöbetler gibi) bağlı olmaması.
Çoklu kişilik bozukluğunda farklı kişilikler, kişinin yaşamının ikilemleriyle başa çıkmasına yardımcı olmada farklı roller üstlenebilirler. Örneğin, hastaya ilk teşhis konulduğunda ortalama iki ila dört kişilik varken tedavi süresince bu sayı 13 ila 15’e yükselir.
Çoklu Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hastalığın tedavisinde antidepresan gibi bazı ilaçlar, depresyon veya anksiyete gibi belirli semptomlara yardımcı olabilir. Ancak en etkili tedavi psikoterapidir. Terapi sayesinde hasta;
Geçmişteki travma veya istismarın bulup üzerinde çalışabilir,
Ani davranış değişikliklerini yönetebilir ve
Ayrı kimlikleri tek bir kimlikte birleştirebilir.
Çoklu kişilik bozukluğunuz olduğundan şüpheleniyorsanız, doğru tanı ve tedavi için en yakın psikiyatri servisine başvurmayı düşünebilirsiniz.
Kaynak: Medicalpark