Bazı bitkiler tıbbi faydaları sebebiyle sağlık alanında kullanılırken bazı bitkiler besin bazıları ise boya ya da süs bitkileri olarak kullanılabilmektedir. Çiriş otu da bu bitkilerden bir tanesidir. Latincede Asphodelus aestivus L. olarak bilinen ve Zambakgiller familyasına ait olan çiriş otu, çoğu bölgede güllük, dağ pırasası, kirkiş otu, sarı zambak, yabani pırasa ve yeling otu olarak bilinmektedir.
Çiriş Otu Nedir?
Çiriş otu bitkisi, yaklaşık 50-150 cm boylarında, yaprakları kılıca ya da pırasa yaprağına benzemektedir ve 35-45 cm civarı boy ve 3 cm en ölçülerine sahiptir. Bahar aylarında, genellikle nisan ve mayıs aylarında, çiçeklenen çiriş otu bezelye benzeri meyvelere sahiptir ve yıl boyunca yeşil kalmaktadır.
Çiriş otu yenilebilir yabani bir ottur, genellikle Bingöl yöresinde yetişen ve tüketilen bir bitki türüdür. Bu ot halk tarafından gıda kaynağı olarak kullanıldığı gibi, tıbbi amaçla birtakım hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Hemoroid (basur), adet söktürücü, idrar söktürücü, saçkıran ve egzama (dermatit) ve daha birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Çiriş Otu Faydaları Nelerdir?
Toplumun büyük bir kısmı bazı hastalıkların tedavisinde tıbbi bitkilere başvurmaktadır çünkü bitkisel tedavi yöntemlerinin yan etkilerinin olmadığı ya da daha az olduğu düşünülmektedir. Çiriş otu da halk tarafından tercih edilen bitkiler arasında yer alır.
· C vitamini, glutatyon, potasyum, kalsiyum, fosfor, çinko, magnezyum, antioksidan içeriği ve B3 vitamini bakımından zengin bir bitkidir.
· Sindirim sistemi sağlığını destekleyerek mide yanması, şişkinlik gibi sorunları giderici bir etki sağlar, ayrıca idrar söktürücü etkisi ile vücutta biriken ve olumsuz etkiler yaratan toksinlerin atılmasını sağlayarak böbrek sağlığına da destek olur.
· Hücre içi antioksidan olarak karsinojen maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.
· Radyasyonun zararlı etkilerinden korur.
· Vajinal akıntı semptomlarının giderilmesinde kullanılır.
· Karaciğeri sigara ve alkolün neden olduğu zararlı etkilerden korur.
· Bronşit, tüberküloz ve amfizem tedavisinde olumlu etkileri ile destek sağlar.
- Serbest radikaller, vücutta oksidatif strese neden olan olumsuz etkenlerdir. Çiriş otu içeriğindeki antioksidanlar yardımı ile serbest radikallerle savaşır.
- Antiinflamatuar etkisi ile iltihaplanmayı giderici fayda sağlar.
- Beyaz kan hücreleri üretimini arttırarak bağışıklık sistemini destekler ve vücut direncini artırarak hastalıklara karşı koruma sağlar.
- Çiriş otu içeriğindeki glutatyon, hücresel işlevler için gereklidir, kalp beyin bağışıklık sistemlerini, göz, karaciğer, böbrekler, deri ve akciğeri oksidatif strese ve hasara karşı korur.
- Kolestrolü düşürerek kardiyovasküler sistemin sağlığının korunmasına destek olur ve kan şekerini seviyesini belli bir seviyede tutarak vücut dengesinin korunmasını sağlar.
- Yine antioksidan içeriği sayesinde ciltteki yaşlanma belirtilerini giderici etkiler sağlar ve cilt tonunu eşitler.
- Süt arttırıcı fayda sağlar.
- Adet söktürücü etkisi ile kadınlar tarafından kullanılmaktadır.
- Bu faydalar kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Çiriş otu da diğer tüm tıbbi bitkilerde olduğu gibi uzman önerisi ile kullanılmalıdır, çünkü alerji ve benzeri olumsuz durumların teşhisi ciddi sorunlara neden olabilmektedir.
Çiriş Otu Nerelerde Kullanılır?
Çiriş otu çeşitli şekillerde ve alanlarda kullanılabilmektedir. Kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir:
· Hemoroid (basur), romatizma, egzama, sivilce ve çıban, saçkıran, sarılık, karaciğer bozuklukları, mide tahrişi, kemik kırıklıkları ve apse tedavisinde kullanılmaktadır. Ayrıca çiriş otu uyuz ve frengi tedavisinde de yıllardan beri kullanılmaktadır.
· Ciltçilik ve ayakkabıcılık sektörlerinde yapıştırıcı olarak, erham kumaşlarına sertlik ve parlaklık vermek amacıyla kullanılmaktadır.
· İspirto imalatında da kullanılmaktadır.
· Çiriş otunun kök, gövde, meyve ve yaprakları gıda maddesi olarak, yemek ve konservelerde kullanılmaktadır. Sebze olarak pazarlarda satılan çiriş otu, haşlama, salata, çorba, kavurma, pilav, yahni ve börek olarak tüketilmektedir.
· Çiriş otu kurutulduktan sonra öğütülerek toz formunda otlu peynir ve İtalyan peyniri üretiminde kullanılmaktadır.
· Çiriş otu ayrıca maya endüstrisinde de kullanılmaktadır.
Çiriş Otu Zararları Nelerdir?
Çiriş otu genel olarak sağlıklı bir bitki olarak bilinmektedir. Ancak her gıda maddesinde olduğu gibi fazla tüketilmesi birtakım yan etkilere neden olabilmektedir.
· Çiriş otu alerjisi olan kişilerde deri döküntüleri, kızarıklık, şişlik, ödem, nefes alma güçlükleri ve diğer solunum yolu problemleri görülebilmektedir.
· Çiriş otu, tıbbi amaçlarla kullanılabilen bir bitki olduğu için kişinin kullandığı diğer ilaçlarla etkileşim oluşturma ihtimali söz konusu olabilir, bu nedenle bir sağlık uzmanına danışmadan kullanılması tavsiye edilmemektedir.
· Gebelik ve emzirme konularında sınırlı sayıda bilimsel araştırma ve yayın olması sebebi ile kullanmadan önce olası semptomların yaşanmaması için bir uzman tavsiyesine başvurulmalıdır.
· Güçlü antienflamatuar etkisi nedeniyle ishal benzeri yan etkiler oluşturabilmektedir. İshal ise vücutta su kaybına neden olarak yorgunluk ve halsizlik semptomlarının oluşmasına neden olabilir.
Çiriş Otu Kökü Faydaları Nelerdir?
Çiriş otunun, Yunan efsanelerinde, ölüler ve yeraltındaki dünya ile bağlantılı bir bitki olarak geçtiği söylenmektedir. Ölüm ile çiriş otu arasında bağlantı kurulmasının sebebi yapraklarının sarı-gri renkte olması ve bu renklerin ölüm solukluğunu anımsatmasıdır. Yunan halkı tarafından çiriş otunun kökleri zehirli yılan ısırıklarına karşı koruyucu ve fareleri öldürücü bir bitki olarak kullanılmaktadır. Yurtdışında çiriş otu kökleri kullanılarak patates ve bazı tahıllarla aspodel isimli bir ekmeğin üretimi yapılmaktadır. Çiriş otunun etli kökleri çorba yapımında kullanılmaktadır.
Çiriş otunun kökleri besin maddesi olarak kullanılmasının yanı sıra uzun zamanlardan beri tedavi edici olarak da kullanılmaktadır. Çiriş otu kökleri yüksek miktarlarda fruktan içeriğine sahiptir ve bu içeriğin probiyotik özelliği güçlüdür. Bu sebeple kökleri, mide tahrişinde, sarılık durumunda, karaciğer problemlerinde, sivilce sorunlarında ve kırık tedavisinde kullanılmaktadır. Ayrıca, çiriş otu köklerinden hazırlanan ekstraktlar antitümör etkiye sahiptir. Kökleri toz haline getirilerek çeşitli merhemler elde edilir ve bu merhemler frengi ve uyuz tedavisinde kullanılır.
Çiriş Otu Suyunun Faydaları Nelerdir?
Çiriş otu suyu birkaç farklı yöntem ile elde edilebilir ve elde edilme yöntemine göre sağladığı faydalar değişiklik göstermektedir.
Çiriş otu yapraklarının ezilmesiyle ile elde edilen su mantar hastalıklarının ve egzamanın tedavisinde, köklerinin kaynatılması ile elde edilen su ise diyabetin (şeker hastalığının) tedavisinde kullanılmaktadır. Ayrıca saçkıran, idrar söktürücü, basur semptomlarını giderici ve vücuttaki mikropları öldürerek bağışıklık sistemini destekleyici etkilerde göstermektedir. Çiriş otu suyu faydaları arasında doğal antioksidan içeriği ile orta derece serbest radikal giderici etki de yer almaktadır.
Çiriş Otu Nerelerde Bulunur?
Çiriş otu, Afrika, Arap ülkeleri, Türkiye, Mısır ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde görülen bir bitki türüdür. Türkiye’de Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetişmektedir.
Çiriş otu genel olarak zararsız ve faydaları ile ön planda olan bir bitkidir. Beslenme kültüründe yaygın kullanımına ek olarak, tıbbi alanda kullanımıyla da oldukça önemli faydalar sağlar. Ancak, tıbbi etkilerinin fazla olması, çeşitli ilaç etkileşimleri, alerjik birtakım semptomların oluşması ve kişiden kişiye değişebilen başka yan etkilerin oluşması gibi olumsuz durumlara sebep olabilir. Bu nedenle sağlık uzmanı tavsiyesi ile kullanılması gerekmektedir. Unutmayın ki bilinçsiz kullanım kimi zaman faydadan çok zarar getirebilir ve sizin sağlığınız ihmal edilmeyecek kadar kıymetlidir.
Kaynak: Medicalpark