Bu yöntemlerin arasında bitkiler oldukça önemli bir yere sahiptir. Toplumun bitkiler ile ilgili bilinç düzeyi arttıkça, tercih edilirliği de paralel olarak artış göstermektedir. Ayrıca bitkiler doğal içerikleri ve yan etkilerinin daha az olması nedeniyle de çokça tercih edilmektedir.
Gilaburu bitkisi de geleneksel ve alternatif tedavi yöntemlerinde kullanılan bitkilerin arasında yer almaktadır ve zaman içerisinde ilaç sektöründe hammadde olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Gilaburu bitkisi Latincede Viburnum opulus L. olarak bilinir. Kuzey Afrika ve Avrasya ormanları civarında, nehir yatakları çevresinde doğal olarak yetişen, 10-1600 metre rakımda yaşayabilen ve bahçelerde de yetiştirilebilen bir süs bitkisidir.
Gilaburu Nedir?
Gilaburu, Dünya’da Kuzeybatı Afrika, Sibirya, Ermenistan, Türkmenistan, Avrupa ve Amerika’da, Türkiye’de ise başta Kayseri olmak üzere, Tokat, Artvin, Trabzon, Sivas, Samsun, Erzurum, Bursa, İzmir, Sakarya, İzmit, İstanbul, Kırşehir, Ankara ve Kahramanmaraş çevresinde yetişmektedir. Osmanlı ve Selçuklu Devletlerinde bitki güzel görüntüsünden dolayı “gül ebru” ismi ile anılmaktaydı. Bu isim değişime uğrayarak Türkiye’nin farklı bölgelerinde “gilaboru, girabolu, gildar, gilabba, giligili, gilabu, giraboğlu” şeklinde kullanılmaktadır, ancak “gilaburu” en sık kullanılan ismidir.
Çalı formunda çok yıllık bir bitki olan gilaburu, 2 metre ile 4 metre arasında değişebilen bir uzunluğa sahiptir. Dikildikten 3 yıl sonra meyve vermeye başlayan bitki, 300 yıl kadar yaşayabilmektedir. Gilaburu bitkisi her yıl aynı verim ile meyve verebilmektedir. Ancak kalitenin korunabilmesi için yeterli miktarda organik madde, su ve güneş ışığına ihtiyaç vardır.
Gilaburu bitkisi nisan ayında sarı ve beyaz renkli çiçekler açar, nisan ayı sonunda böcekler tarafından tozlaşarak bu çiçeklerin yerini yeşil renkli küçük meyveler alır. Haziran ayında meyveler kızararak olgunlaşır ve yuvarlak salkım şeklini alır. Yapraklar 3 damarlı, 5-10 santim uzunluğunda ve geniştir. İlkbaharda yeşil olan bu yapraklar sonbaharda kırmızımsı bir renk almaktadır. Gilaburu meyvesi, kendine has acı bir tada sahiptir. Bu durum meyvenin taze tüketimine engel olmaktadır. 3-5 ay kadar suda fermente edilerek acılığı giderilen gilaburu meyvesi, ezilerek meyve suyu şeklinde tüketilebilmektedir.
Gilaburu Ne İşe Yarar?
Gilaburu bitkisi meyve suyu, nektar, reçel, marmelat, turşu, sirke, gıda takviyesi, ve çay gibi değişik formlarda kullanılabilmektedir. Gilaburu bitkisinin; meyvesi, suyu, kökleri, yaprakları ve gövdesi farmakolojik olarak geniş bir kullanım alanlarına sahiptir. Gilaburu faydaları ve kullanım alanları ile ilgili diğer bilgiler şu şekilde sıralanabilir:
· Ağrı ve sancı hissettirmeden böbrek taşlarının kimyasal çözünmesinde ve düşürülmesinde kullanılmaktadır.
· Mide, prostat ve idrar kesesi hastalıklarının tedavisine destek sağlar.
· İdrar söktürücü ve üriner enfeksiyon önleyici etkileri vardır.
· Diyabet (şeker hastalığı) tedavisine destek sağlar.
· Kabakulak ve göz hastalıklarında bitkinin kabuk ve yaprak kısımları kullanılır.
· Romatizmal hastalıklarda ağrı ve semptom giderici etkisi vardır.
· Hemoroid (basur) hastalığında tedavi edici etkisi vardır.
· Adet düzensizliklerinde ve rahim hastalıklarında fayda sağlar.
· Sinirsel bozukluklarda rahatlatıcı etki sağlar.
- Hipertansiyon hastalarına damar genişletici etkisi ile destek sağlar.
- Yatıştırıcı etkisi ile sedatif olarak kullanılabilir.
- Gece uykusunda yaşanan ani ve şiddetli kas spazmlarının giderilmesinde spazmolitik özelliğinden faydalanılabilir.
- Kurutulmuş meyve ve tohumlar antimikrobiyal etkisi nedeniyle kullanılabilir.
- Dermatolojik lezyonlarda gilaburu bitkisinin gövde kabuklarından elde edilen toz tereyağı ile karıştırılarak sürülebilir. Egzama gibi cilt hastalıklarında kullanılmaktadır.
- Boğaz ağrısı, diş ve ağız iltihaplarında bitkinin çiçek ve meyveleri suda kaynatılarak kullanılır.
- Meyvesi antihelmintik etkisi ile bağırsak solucanlarının düşürülmesinde kullanılır.
- Düşük engelleyici ve jinekolojik olarak kanama azaltıcı etki sağlar.
- Doğum sonrası sancıyı azaltıcı spazmolitik etkisi vardır.
- Karaciğer hastalıklarının tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilir.
- Müshil etkisi vardır.
- Diyet meyvesi olarak tercih edilebilir.
- Pıhtılaşma arttırıcı ve kan kaybı önleyici etki sağlar.
- Gastrointestinal mukozal savunma mekanizmasını arttırır.
- Karsinojenik tümörleri azaltır.
- Hafif astım semptomlarını giderir.
- Epilepsi nöbetlerinde kullanılabilir.
- Farmakolojik kullanım alanlarına ek olarak boya ve mürekkep endüstrilerinde de kullanılmaktadır.
Gilaburu Besin İçerikleri Nelerdir?
Gilaburu bitkisi, antioksidan, fenolik bileşikler, C vitamini, makro olarak sodyum, azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve mikro olarak demir, çinko, mangan ve bakır elementlerini içermektedir.
A, E vitaminleri ve ß-karoten yine gilaburu bitkisinde bulunan içerikler arasındadır. A vitamini, cilt sağlığı, görme fonksiyonları, vücut direncinin arttırılması, büyüme ve gelişme fonksiyonlarını destekleyici etki sağlar ancak gilaburu meyvesi A vitamini bakımından kısmen zengindir. E vitamini, serbest radikallerle savaşarak otoksidasyonu önler. Gilaburu bitkisi antioksidan etkisi oldukça yüksek olan ß-karoten açısından oldukça zengindir. ß-karoten doymamış yağların oksidasyonunu önleyerek serbest radikal oluşumunu baskılar.
Gilaburu Suyu Nedir?
Türkiye’de özellikle Kayseri bölgesinde gilaburu geleneksel bir içecek olarak kullanılmaktadır. Gilaburu meyvesi ekim-kasım aylarında olgunluk durumuna göre toplanarak yıkanır ve yapraklarında ayrılır. Ardından topraktan yapılmış küplere konularak üzerine su ilave edilir, hava almayacak şekilde kapatılarak serin ve karanlık bir yerde 3 ay kadar saklanır. Bu süre içerisinde gilaburu meyvesindeki acılık gider ve tadı düzelir. Olgunlaşan meyveler ezilir, oluşan posa 1:4 oranında sulandırılır ve bir miktar şeker eklenerek içilmeye hazır hale gelir.
Gilaburu Suyu Faydaları Nelerdir?
Dünya’da ve Türkiye'de tıbbi amaçla kullanılan bitkiler arasında yer alan gilaburu suyu da aynı meyvesi gibi pek çok faydaya sahiptir. Gilaburu suyu faydaları şu şekilde sıralanabilir:
· Her bir fincan suya 1 çay kaşığı kadar gilaburu suyu konulması ve bu karışımın günde 3 kere ya da her saatte 1 çay kaşığı kadar tüketilmesi bağışıklık sistemini güçlendirerek vücut direncini arttırır.
· Antimikrobiyal etki göstererek gram negatif ve pozitif bakterilerin gelişimini önleyici etki sağlar.
· Kolon kanserinin başlangıç aşamasında kullanılan gilaburu suyu kanseri önleyici etki gösterir.
· Antioksidan içeriği oldukça zengindir. Dolayısıyla bazı tümör oluşumlarının azalmasını sağlar.
· İskelet ve kas sistemini rahatlatıcı etkisi vardır.
· Damar genişletici etkisi sayesinde yüksek tansiyona sahip hastaların damar sistemlerine destek sağlar.
- Menstrual hastalıkların neden olduğu ağrıların giderilmesine fayda sağlar.
- Mide kramplarını hafifletir.
- Kalp sağlığını destekler.
- Kabızlık ve idrar problemlerinde tedavi edici olarak kullanılır.
- Böbrekte oluşan kum ve taşları eritici özelliği vardır.
- Evde hazırlanan gilaburu suyu laktik asit bakterileri bakımından son derece zengindir, bu sebeple probiyotik etkisi oldukça güçlüdür.
Gilaburu Bitkisinin Zararları Nelerdir?
Gilaburu genellikle zararsız bir bitkidir, bu nedenle kişiler tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak, her tıbbi kullanıma sahip bitkide olduğu gibi gilaburu kullanımında da dikkat edilmesi gereken bazı durumlar söz konusudur. Dikkat edilmesi gereken noktalar; gebelik durumu, emzirme dönemi, alerji öyküsü, hastalık varlığı ve ilaç kullanımı şeklinde sayılabilir. Bu koşullar altında gilaburu bitkisi bir sağlık uzmanına danışılmadan kullanılmamalıdır. Günlük kullanım miktarının aşılmaması da son derece önemlidir. Ayrıca gilaburu meyvesi olgunlaşmamış şekilde kullanılırsa hafif zehirlenme belirtileri ile karşılaşılabilir.
Kaynak: Medicalpark