Yeterli miktarda oksijen alındığında tüm vücut sistemlerinin verimli şekilde çalışması desteklenir. Ancak bazı sebeplerle oksijen yetersizliği oluşabilir. Hipoksi dokulardaki oksijen yetersizliğine verilen tıbbi isimdir. Oksijen azlığı huzursuzluk, zihin bulanıklığı ve nefes sorunları gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hipoksi nedir, dendiği zaman bir hastalıktır şeklinde cevap vermek doğru olmaz zira dokusal oksijen yetersizliği bir tablodur. Dokuların yeterli oksijeni alamaması durumunda farklı şikayetler meydana gelir. Hücreler ve dokular zarar görmeye başlar. Oksijen yetersizliğinin yoğunluğu ve yapısına göre farklı hipoksi çeşitleri bulunur.
Vücuttaki biyolojik yapı taşlarından en küçüğü hücrelerdir. Hücrelerin gruplaşmasıyla dokular meydana gelir. Yağ doku ve kas doku, doku çeşitleri arasında örnek gösterilebilir. Sağlıklı kişilerde her nefes alışta akciğerlere dolan hava damarlar vasıtasıyla kanla birlikte dokulara taşınır. Bazı sebeplerden dolayı dokulara taşınan oksijen miktarı yetersiz kaldığında hipoksi durumu oluşur. Hipoksi yaşayan kişiler hipoksik olarak tanımlanır. Bazen yanlış bir kullanım olarak hastalar tanımlanırken hipoksik hipoksi de denir.
Hipoksi nedir tıp dilinde anlamı nedir sorusunu cevaplamak için bu tanımın İngilizce hypo ve oxia kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıktığını bilmek gerekir. Hypo herhangi bir konuda düşüklüğü gösteren ön ektir, oxia da oksijen anlamına gelir. Yani hypoxia oksijen düşüklüğü demektir. Bu tanım dilimize hipoksi olarak geçmiştir.
Oksijenin yolculuğunda akciğer ve kalp en önemli role sahip olan iki organdır. Bunlarda oluşabilecek sorunlar otomatik olarak oksijenin dokulara taşınmasında da problem yaratır ve hipoksi riski artar. Hipoksi daha çok KOAH, amfizem veya astım gibi kalp veya akciğer hastalıkları yaşayan kişilerde ortaya çıkar. Grip, zatürre ve COVID-19 gibi enfeksiyon hastalıkları da hipoksi riskini yükselten nedenler arasında sayılabilir.
Hipoksi ve Hipoksemi Farkı Nedir?
Hipoksi ve hipoksemi kimi zaman birbirinin yerine kullanılsalar da aslında bu iki kelime aynı durumu tanımlamaz. Karışıklık olmasının nedeni iki tanımın oksijen sorunuyla ilgili olması ve sözcük olarak birbirlerine benzemelerinden kaynaklanır.
Hipoksi dokulardaki oksijen azlığıdır. Hipoksemi ise kanda oksijen seviyesinin düşük olmasına verilen isimdir. Hipoksi genelde hipoksemiden dolayı ortaya çıkar. Kelimeler birbirine benzediği için tanım karmaşası olabilmektedir. Hipoksik hipoksi nedir gibi kafa karıştırıcı sorular ortaya çıkabilir. Hipoksik hipoksi doğru bir tanım değildir. Bu tanıma benzeyen "hipoksemik hipoksi" tanımı bazen hipoksemi yerine kullanılan bir ifadedir.
Hipoksi Belirtileri Nelerdir?
Hücreleri enerji üreterek doku ve organların işleyişine katkıda bulunurlar. Bu ilerleyiş için oksijene ihtiyaç vardır. Vücutta oksijen taşınmasında kısa süreli sorun olduğunda tolere edilebilirken uzun sürekli hipoksi organ sorunlarına yol açabilir hatta ölümcül olabilir.
Hipoksi belirtileri oksijen miktarındaki düşüşe ve hangi dokuların etkilendiğine bağlı olarak değişir.
Bazı hipoksi belirtileri şöyle sıralanabilir:
*Kulak çınlaması, hapşırık (en erken belirtilerdir)
*Huzursuzluk, endişe
*Yorgunluk, halsizlik
*Baş ağrısı
*Terleme
*Bilinç bulanıklığı, konsantrasyon eksikliği
*Konuşma güçlüğü
*Hızlı kalp atış (taşikardi)
*Sıcak basması
*Nefes alış verişte hızlanma
*Nefes darlığı, hırıltılı nefes
*Yoğun hipokside yavaş kalp atış hızı ve ciltte mavimsi renk
Hipoksi Sebepleri Nelerdir?
Bazı hipoksi belirtileri şöyle sıralanabilir:
*Kulak çınlaması, hapşırık (en erken belirtilerdir)
*Huzursuzluk, endişe
*Yorgunluk, halsizlik
*Baş ağrısı
*Terleme
*Bilinç bulanıklığı, konsantrasyon eksikliği
*Konuşma güçlüğü
*Hızlı kalp atış (taşikardi)
*Sıcak basması
*Nefes alış verişte hızlanma
*Nefes darlığı, hırıltılı nefes
*Yoğun hipokside yavaş kalp atış hızı ve ciltte mavimsi renk
Hipoksi Sebepleri Nelerdir?
Hipoksi Teşhisi Hangi Testlerle Nasıl Konur?
Hipoksi şüphesi ya da hipoksiye işaret eden kalp veya akciğer sorunları nedeniyle uzman hekime başvurulduğunda fiziksel muayene ile birlikte bazı testler yapılır.
*Fiziksel muayene: Kalp ve akciğer çalışmasına bakılır. Cilt, tırnak ve dudak rengi kontrol edilir.
*Tam kan sayımı: Hipoksiye sebep olan kansızlık ve enfeksiyon gibi durumlarla ilgili bilgi edinmek için tam kan sayımı sonuçlarına bakılır.
*Nabız oksimetresi: Kandaki oksijen miktarına dair ortalama bilgi edinmek için parmağa takılan basit bir cihazla ölçüm yapılır.
*Arteriyel kan gazı testi: Oksijen seviyesine dair net bilgi almak için bilek, kol ya da kasıktan ince bir iğneyle kan alınır ve incelenir. Vücuttaki oksijen seviyesi 80 mm HG’nin altında olduğunda hipoksiden şüphelenilir. 60 mm HG’nin altında olması durumu ise yoğun hipoksi kabul edilir.
*Solunum fonksiyon testi: Akciğerin çalışma verimini ölçmek için borusu olan bir cihaza üfleme yapılır.
*Görüntülemeler: İç organları görüntülerine bakmak için farklı yöntemler kullanılabilir.
*Altı dakikalık yürüme testi: Altı dakika boyunca düz bir zeminde yürüme yapılır. Yürüme hızı ve verimi incelenerek akciğer ve kalp sağlığına dair bilgi toplanır.
Hipoksi Tedavisi Nasıl Olur?
Tedavi süreci dokuların oksijen problemine sebep olan tetikleyici hastalık ve rahatsızlıklara göre şekillenir. Tedavi sürecinde kullanılan yöntemler şöyledir:
*Astım ve diğer akciğer hastalıkları tedavisi için solunum yolu açmada yardımcı ilaçlar
*Akciğerde ödem varsa aşırı sıvıyı azaltıcı ilaçlar
*Uyku apnesi varsa pozitif havayolu basınç maskesi
*Kronik hipoksiyi için oksijen dağıtım cihazıyla ek oksijen desteği
*Ani başlayan hipoksilerde acil müdahalede hastanede mekanik ventilasyon kullanımı
Hipoksi Yönetimi Nasıl Yapılır?
Oksijen düşüklüğünün sebep olabileceği sorunları minimuma indirmek için hipoksiye sebep olabilecek bir rahatsızlığınız varsa ona dair tedavi görmek en önemli adımdır.
Nefes egzersizleri yapmak ve temiz hava yürüyüşlerine çıkmak akciğer sağlığını güçlendirerek kandaki oksijen miktarının iyi seviyede olmasını destekler. Sigaranın zararları direkt olarak hipoksi tetikleyici olabildiği için sigaradan uzak durmak gerekir.
Yüksek rakımlarda bulunmak herkes için hipoksi tetikleyici bir durumdur. Yüksek yerlerdeki seyahatleri planlarken geçici de olsa kanda oksijen düşmesi nedeniyle yaşayabileceğiniz zorluklarla ilgili önceden bilgi edinmeniz önlem alabilmek adına faydalı olur.
Sıkça Sorulan Sorular
HİPOKSİ RİSKİNİ NASIL AZALTABİLİRİM?
Hipoksi riskinizi azaltmak için oksijen seviyesinin düşmesine neden olabilecek rahatsızlıklara karşı önlem alabilirsiniz. Hipoksi çoğunlukla kalp ve akciğer sorunlarıyla bağlantılı olarak meydana gelir. Kalp ve akciğer sağlığını korumak için temiz havada yürüyüş yapmak, dengeli beslenmek, spor yapmak, stres seviyesini olabildiğince düşük tutmak önlemler arasında sayılabilir.
HİPOKSİ İÇİN NE ZAMAN ACİL DESTEK GEREKİR?
Davranışlarınızda ya da farkındalığınızda ani bir değişim hissederseniz acil servise gitmeniz gerekir. Ani hipoksi atağında bilinç sorunları, yüksek huzursuzluk gibi belirtiler ortaya çıkar.
HİPOKSİK İSKEMİK ENSEFALOPATİ NEDİR?
Kalp durması ya da beyinde ciddi düzeyde oksijen kaybı neticesinde beyin oluşması durumu hasarı hipoksik iskemik ensefalopati olarak isimlendirilir. Bu durum mevcut ise tedavi genellikle bakıma yönelik olur.
Kaynak: www.medicalpark.com.tr