Bu komplikasyonlardan biri de sinir hasarıyla kendini gösteren ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilen diyabetik nöropatidir.
Diyabetik Nöropati Nedir?
Diyabetik nöropati, en genel anlamıyla diyabetin sinir sistemi üzerinde yol açtığı hasara verilen isimdir. Kan şekeri düzeyi uzun süre yüksek seyrettiğinde, sinir hücrelerinde ve bu hücreleri besleyen kılcal damarlarda yapısal değişiklikler meydana gelir.
Böylece sinir iletim hızı ve kalitesi azalır, hatta bazı durumlarda sinirlerin işlevi kısmen veya tamamen bozulabilir. Bu hasar, tek bir bölgeyle sınırlı kalmayıp vücudun farklı bölgelerini de etkileyebilir.
Uzun vadede yüksek kan şekeri, küçük kan damarlarını tahrip ederek sinirlerin yeterince oksijen ve besin alamamasına neden olur.
Bu durum da sinir uçlarında geri dönüşümü zor olan tahribatlar yaratır. Kimi hastalarda sadece ayaklarda belirginleşen his kaybı veya ağrı ön plandayken, bazı hastalarda otonom sinir sisteminde ortaya çıkan problemler sindirim güçlüğü, idrar kaçırma veya kardiyak ritim bozuklukları şeklinde kendini gösterebilir.
Bu açıdan bakıldığında, diyabetik nöropati çoğunlukla periferik sinirlerle ilişkilendirilse de aslında otonom sinirlerin de etkilenebildiği, çok yönlü bir sağlık problemidir.
Diyabetik Nöropati Nasıl Anlaşılır?
Diyabetik nöropati başlangıçta belirgin olmayan bir şekilde ilerleyebilir. Çünkü hafif karıncalanma veya çok belli belirsiz uyuşma hissi, günlük telaş içinde fark edilmeyebilir.
Kişi, soğuk havalarda ayaklarında üşüme hissettiğinde, bunu diyabetik nöropatiyle ilişkilendirmeyebilir.
Fakat zamanla belirtiler netleştikçe durum daha belirgin hale gelir ve ağrı veya yanma hissi kişiyi rahatsız etmeye başlar.
Diyabetik Nöropati Neden Olur?
Diyabetik nöropatinin en temel sebebi, uzun süre boyunca kontrolsüz seyreden kan şekeri seviyeleridir. Yüksek kan şekeri, özellikle küçük kan damarlarını (kılcal damarlar) hedef alarak bu damarların esnekliğini ve bütünlüğünü bozar.
Sonuçta sinir hücrelerine yeterli oksijen ve besin gitmez ve sinirler hasar görmeye başlar. Bu süreçte, bazen genetik yatkınlık gibi kişisel faktörler de rol oynar.
Diyabetik nöropati risk faktörleri şunlardır:
Kan şekerinin uzun süre yüksek seyretmesi: En büyük tetikleyicidir.
Kötü beslenme alışkanlıkları: Aşırı karbonhidrat tüketimi ve yetersiz vitamin-mineral alımı, sinir hasarını hızlandırır.
Düzensiz yaşam tarzı: Hareketsizlik, obezite ve sigara kullanımı gibi faktörler, hem kan şekeri yönetimini zorlaştırır hem de damar sağlığını olumsuz etkiler.
Genetik yatkınlık: Ailede diyabetik nöropati görülme geçmişi, kişinin riskini artırabilir.
Kan yağları ve tansiyon: Yüksek kolesterol ve hipertansiyon, damarlara ek yük bindirerek sinirlere ulaşan kan akışını azaltabilir.
Diyabetik Nöropati Belirtileri Nelerdir?
Diyabetik nöropati Belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte, genelde el ve ayaklarda hissedilen sıra dışı duyumlarla öne çıkar.
Karıncalanma, uyuşma, yanma ya da iğnelenme hissi en sık rastlanan işaretlerdir. Bu hisler genellikle ayak parmaklarından başlayarak yukarı doğru çıkabilir.
Bazı durumlarda, hafif dokunuşlar bile aşırı rahatsız edici bir ağrıya dönüşebilir.
Diyabetik nöropatide belirtileri şu şekildedir:
El ve ayaklarda hissizlik, uyuşma veya karıncalanma
Ayak yanması veya iğnelenme hissi
Ağrı eşiğinde değişim (hafif temaslar bile şiddetli ağrıya neden olabilir veya güçlü uyarılar hissedilmeyebilir)
Kas zayıflığı, kramplar, yürümede dengesizlik
Sindirim problemleri (mide bulantısı, kabızlık, ishal)
İdrara çıkma zorlukları veya inkontinans (idrarı tutamama)
Kan basıncı dengesizlikleri (ayakta baş dönmesi, bayılma hissi)
Cinsel işlev bozuklukları
Belirli sinir köklerinde yoğun ağrı, kuvvetsizlik
Göğüs, karın veya bel bölgelerinde ağrı ya da his kaybı
Omuz, üst bacak veya kalça bölgesindeki sinirlerin etkilenmesine bağlı problemler
Bunların dışında, diyabetik nöropati bulguları arasında ayaklarda yara iyileşmesinin yavaşlaması, nasırlarda artış veya ayak şeklinde deformasyonlar (çekiç parmak gibi) da bulunur. Çünkü sinir hasarı, ayaktaki küçük travmaları ve basınç değişimlerini algılamayı güçleştirir.
Böylece hastalar uzun süre yanlış basma veya sürtünme gibi durumların farkına varmadan yarayı büyütebilirler.
Diyabetik Nöropati Teşhisi Nasıl Konur?
Diyabetik nöropatinin kesin tanısı, çeşitli testler ve muayenelerin birleşimiyle konur. İlk aşamada, hekim hastanın diyabet geçmişini, şikâyetlerini ve yaşam tarzını ayrıntılı olarak değerlendirir. Kan şekeri ölçümleri, HbA1c değeri ve diğer metabolik parametreler de tanıya yön veren önemli ipuçları sunar.
Fizik muayenede, doktor basit testlerle ayak ve el reflekslerini, dokunma veya titreşim duyusunu kontrol edebilir. Bunun yanı sıra elektrofizyolojik testler (EMG ve sinir iletim hızı ölçümleri) yaygın olarak kullanılır. Bu testler, sinirlerin uyarılma kapasitesini ve iletim hızını değerlendirerek hasarın derecesi ve yeri hakkında bilgi verir. Otonom sinir sisteminin etkilenmiş olabileceğinden şüphelenildiğinde ise kalp ritmi, kan basıncı gibi parametreleri inceleyen ek testler uygulanabilir.
Teşhis sonrasında, hekimin hastanın genel sağlık durumuna ve sinir hasarının seviyesine göre bir tedavi planı oluşturması beklenir. Bu aşamada Diyabetik nöropati ilaçları başta olmak üzere ağrı kesiciler, sinir koruyucu ajanlar ya da vitamin takviyeleri gündeme gelebilir. Tedavi planı sadece ilaçlarla sınırlı kalmaz; yaşam tarzı düzenlemeleri, diyet, egzersiz, gerekirse psikolojik destek ve fizik tedavi gibi birçok unsuru barındırabilir.
Diyabetik Nöropati Fizik Tedavi
Diyabetik nöropati sürecinde fizik tedavi, ağrıyı hafifletmek, kas gücünü korumak ve hareket kabiliyetini artırmak açısından büyük önem taşır.
Özellikle bacaklarda hissedilen yanma ve uyuşma hisleri, hastaların günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayabilir.
Fizik tedavi uzmanları, kişiye özel egzersiz programları ve elektroterapi gibi yöntemler kullanarak, sinir hasarının getirdiği olumsuz etkileri hafifletmeyi amaçlar.
Diyabetik nöropati için kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır:
Denge ve Koordinasyon Egzersizleri: Ayağa kalkarken ya da yürürken yaşanan dengesizlikleri azaltmaya yardımcı olur.
Kas Kuvvetlendirme Egzersizleri: Özellikle ayak bileği ve bacak kaslarının güçlendirilmesiyle, yürüme sırasında daha az ağrı hissedilmesi ve yaralanma riskinin düşürülmesi amaçlanır.
Germe Egzersizleri: Kaslardaki gerginliği azaltarak kramp ve katılık hissini hafifletir.
Elektroterapi: Elektrik akımlarıyla sinir uyarısı verilerek ağrı azaltılabilir ve kas aktivasyonu desteklenebilir.
Masaj Teknikleri: Kan dolaşımını artırarak kas ve eklemlerin esnekliğini geliştirir, rahatlama sağlar.
Diyabetik nöropati düzelir mi?
Diyabetik nöropatide sinir hasarı belli bir noktaya kadar kısmen geriye döndürülebilir veya en azından ilerlemesi yavaşlatılabilir. Özellikle erken teşhis konmuşsa ve kan şekeri kontrolü sağlanarak uygun tedavilere başlanmışsa, ağrı ve uyuşma gibi şikâyetlerde önemli ölçüde azalma görülebilir. Fakat ileri seviyedeki sinir hasarının tamamen düzelmesi her zaman mümkün olmayabilir.
Diyabetik nöropati ağrısına ne iyi gelir?
Diyabetik nöropati ağrı tedavisi genellikle birden fazla yaklaşımın birleşiminden oluşur. Ağrı kesici ilaçlar ve sinir duyarlılığını azaltan özel ilaçlar ilk akla gelen yöntemlerdir. Bunun yanı sıra fizik tedavi, masaj, sıcak-soğuk uygulamaları ve elektroterapi ağrıyı hafifletmede etkili olabilir. Antioksidan takviyeler veya B vitamini takviyeleri de bazı hastalarda yararlı sonuçlar verir. Ayrıca stresi azaltmak, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek, genel ağrı yönetiminde önemli rol oynar.
Diyabetik nöropati geçer mi?
Diyabetik nöropatinin tamamen ortadan kalkması her zaman mümkün değildir, çünkü sinir hasarının geri dönüşümü çoğu zaman kısmi olur. Ancak düzenli kontrol, uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile belirtilerin ciddi oranda azalması ve hastanın yaşam kalitesinin yükselmesi sağlanabilir. İyi bir kan şekeri yönetimi, nöropatinin ilerlemesini büyük ölçüde yavaşlatır veya durdurur.
Diyabetik nöropati kim bakar?
Diyabetik nöropati tanı ve tedavi sürecinde en çok iç hastalıkları (dâhiliye) ve endokrinoloji uzmanları rol oynar. Sinir iletim testleri veya EMG gibi ileri tetkiklerin yapılması gerektiğinde nöroloji bölümü devreye girebilir. Ayrıca, belirtilerin şiddetine göre fizik tedavi uzmanları ve ortopedi doktorları da süreçte yer alabilir.
kAYNAK:Medicalpark