Tarihi, turizmi, doğal güzellikleri ve sanayisi başta olmak üzere birçok alanda adından söz ettiren Çanakkale son yıllarda da tarım alanında ciddi adımlar atmaya başladı.
Çanakkale Ayvacık Halıları, Bayramiç Elması, Bayramiç Beyazı, Ezine Peyniri gibi dünyaca bilinen 4 ayrı Coğrafi işaretli ürüne sahip Çanakkale'nin 5. Coğrafi İşaret Tescil ürünü Bozcaada Çavuş üzümü oldu. Hikayesi antik çağa dayanan ve yıllardır adanın bozulmayan doğasında yetiştirilen ürün 10 yıl sonra istediği öne kavuştu.
Antik çağlardan günümüze aroması ve yapısı bozulmadan gelen Bozcada Çavuş üzümünün patenti için Bozcaada Tarımsal Kalkınma Kooperatifi girişimler başlattı.
Bağbozumu ile yapılan tanıtımlar, adaya gelen turistlerin bağlara hayran kalması, vatandaşların ilgi göstermesi ile beraber Türkiye'de ve Dünya’da önemli bir üne kavuşan Bozcada Çavuş Üzümü için Bozcaada Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, Türk Marka ve Patent Kurumuna, Coğrafi İşaret için başvuru yapmıştı. Bir yıl önce yapılan başvuru, geçtiğimiz 29 Mayıs'ta olumlu sonuçlandı ve Bozcada Çavuş üzümü Çanakkale'nin 5. Coğrafi İşaretli Tescil Ürünü oldu.
Coğrafi İşaret patentini alan Bozcada Çavuş Üzümü turizimin yanı sıra Bozcaada'nın tarımının da yükselişe geçirmeye hazırlanıyor. Çanakkale'nin 5. Coğrafi İşaret Tescilli 5. Ürünü Bozcada Çavuş Üzümü ile ilgili bilgi paylaşmak üzere Çanakkale Tarım Ve Orman İl Müdürlüğü Toplantı salonunda Bozcada Kaymakamı Kaymakamı İbrahim Gültekin, İl Tarım ve Orman Müdürü Erdem Karadağ ve Bozcaada Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı İbrahim Günel'in katılımı ile bir tanıtım toplantısı gerçekleştirildi.
Yapılan tanıtım toplantısında Bozcada Çavuş Üzümü hakkında bilgiler veren İl Tarım ve Orman Müdürü Erdem Karadağ “Bozcaada çavuş üzümünün coğrafi tescil onayını aldık. Bu il ve ilçe olarak bizi sevince boğdu. Dolayısıyla başta burada emeği geçen bir önceki kooperatif başkanımıza ve şu anda kooperatif başkanımız İbrahim Bey’e teşekkürlerimi arz ediyorum. Bu coğrafi tesciller genellikle sivil toplum kuruluşları üzerinden yürüyor. Burada belki bizim il ve ilçe müdürlüğümüzün, kaymakamlığımızın ufak tefek katkıları olmuştur ama esas aslan payı kesinlikle Bozcaada Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’ne aittir. İnşallah bundan sonrada diğer üzüm çeşitlerini geliştirilmesi ve daha iyi bir hale getirilmesi için, oradaki üzüm üreticilerimizin daha fazla kar elde edebilmesi için biz de müdürlük olarak elimizden geleni yapacağız” dedi.
“BİZE DÜŞEN ESAS GÖREV ŞİMDİ BAŞLIYOR”
Müdür Karadağ, konuşmasında Coğrafi işaret alan ürünlerin önemine değinerek, coğrafi işaret alan Bozcada Çavuş üzümü için yapılacak görevlerin asıl şimdi başladığını belirterek, “Coğrafi tescil çok önem arz ediyor. Coğrafi tescili alan bir ürün o bölgenin kaynağını ve özelliklerini de yansıtıp tanıtmış oluyor. Bu çok önemli bir durum. Özellikle pazarlamada sizi bir adım öne geçiriyor. Bir tek ülke bazında değil, ülkeler arası bazda da coğrafi tescil alan bir ürün hakikaten o bölgenin, ülkenin tanınmasında katkıda bulunuyor. Coğrafi tescil aldıktan sonra iş bitmiyor, esas bundan sonra da çok önemli görevler bizi bekliyor. Bunlar nedir diye soracak olursanız, başta markalaşmaya gitmemiz gerekiyor. Eğer markalaşmayı yapamazsak bir tarafımız eksik kalmış olur. Dolayısıyla biz inşallah il müdürlüğü olarak, kaymakamlığımız, diğer sivil tolum kuruluşları bu işin içinde kim olacaksa hepsini bir araya getirip, bu markalaşma yönünde bir adım atmayı planlıyoruz. Burada hepimize büyük görevler düşüyor. inşallah bunu da başaracağız” ifadelerini kullandı.
5’NCİ ÜRÜN ÇAVUŞ ÜZÜMÜ OLDU
Çanakkale'nin coğrafi İşaret tescilli ürünlerine de değinen İl Müdürü Erdem Karadağ, Bozcaada Çavuş Üzümünün, Çanakkale'nin 5. Coğrafi İşaret tescilli ürünü olduğunu belirterek, “Çanakkale olarak baktığımızda 5 tane ürünümüze coğrafi tescil almış oluyoruz. Bir tanesi Ayvacık’taki el dokuma halıları. Şu anda dokuma işlemleri yapılmıyor olsa bile, coğrafi tescili var. Bir diğeri Ezine Peyniri, arkasından Bayramiç elması ve Bayramiç beyazı geliyor, son olarak da Bozcaada çavuş üzümü coğrafi tescile kavuşmuş oldu. Başvurusu yapılmış ürünlerimiz de var şu anda. Bunlar şunlardır; Ezine inek peyniri, Kalkım çileği, Geyikli zeytinyağı, Lapseki şeftalisi, Yenice kırmızı biberi gibi ürünlerin başvurusu yapıldı. Bir de sırada başvuru yapabileceğimiz ürünler var. Biga’da yakan biberimiz var, Yenice’de üretilen meşeden elde edilen bal var, Eceabat’ta zeytinyağı gibi en az üç beş tane daha ürünümüz sırada bekliyor. Bunların da başvurularını inşallah en yakın zamanda yapacağız” dedi.
185 BIN FİDE DAĞITTIK
Karadağ, adada üzüm üreticiliği alanında yapılan çalışmalara da değinerek “Biz Bozcaada’da sadece coğrafi işaret anlamında değil bağcılığın geliştirilmesi anlamında birçok işler yaptık. Son birkaç yıla baktığımızda bile 15 bin tane bağ direği proje kapsamında üreticilere destek verdik. Aşılı ve aşısız toplam 185 bin adet Bozcaada yerelindeki üzüm çeşitlerinden fide olarak üreticilere verdik. Bununla kalmıyoruz; ilaçlamada kimyasalları çok önermediğimiz için genellikle organik ilaçlar üzerinden desteklemeye çalışıyoruz üreticimizi. Bunun gibi birçok desteklerimiz var Bozcaada’nın bağlarının gelişmesi için. Son zamanlarda pazarlama ile ilgili bir atak yaptık. 2018 yılında Bozcaada’nın yerinde satılması ve değerinde satılması için bir proje yaptık ve hala devam ediyor. 2 bin 200 tane sepet yaptırılmıştı ve ‘Tak Sepeti Koluna Haydi Bağ Bozumuna’ sloganı ile yapılmıştı. Bu sene de elimizden geldiğince devam ettirmeye çalışacağız. Bunların hepsi el birliği ile olabilecek şeyler. Bir yerde zayıf noktamız olursa sonuçta başarısız oluruz. Dolayısıyla bundan sonra yapacak işlerimizi de el birliği ile yapmamız gerekiyor diye düşünüyorum. Bozcaada ve Gökçeada gözümüzde çok değerli olan ilçelerimiz, adalarımız. Buraya anakaradan daha fazla önem vermemiz gerekiyor diye düşünüyorum. İnşallah birlikte bu projelerin üstesinden geleceğiz” ifadelerini kullandı.
“BAĞBOZUMU ETKİNLİKLERİ İLE HEM TURİZMi, HEM BAĞCILIĞI TANITIYORUZ”
Adada son yıllarda turizmin üzüm üretiminin önüne geçtiğini belirten Bozcaada Kaymakamı İbrahim Gültekin, yapılan Bağbozumu etkinlikleri ile hem turizmi hem de bağcılığı bir arada yaşatmaya çalıştıklarını belirterek yaptığı açıklamasında "Bilindiği üzere Bozcaada'da Bağcılık, binlerce yıl öncesindeki Antik dönemden beri süre gelen bir gelenek. Bu bağcılığın içerisinde de Bozcaada Çavuş Üzümü önemli bir yer tutuyor. Neredeyse ismi Bozcaada ile özdeşleşen, hem tat, hem aroma hem de kabuk yapısı olarak başka hiç bir yerde yetişmeyen Bozcada Çavuş Üzümü. Hem üzüm hem de bağcılığın desteklenmesi adına Bakanlığımız, Valiliğimiz himayelerinde Tarım İl Müdürlüğümüz ve Kaymakamlık olarak bir çok destekte bulunduk. Bundan sonra da bulunmaya devam edeceğiz. Son iki yılda Kaymakamlığımız desteği ve organizesi ile gerçekleştirilen Bağ Bozumu şenlikleri, biznim Bocaada bağcılığın turizmi desteklediği, turizmin de bağcılığı desteklediği bir konseptte bulundurulması için yaptığımız bir etkinliktir. Bağcılarımıza da pazar bulma noktasında yardımcı olduğumuz bir etkinliktir. Bu konuda da yaklaşık iki yıldan beridir başarılı bir süreç yönetiyoruz. Bundan sonra da aynı katkıları vermeye devam edeceğiz. Turizmin ön plana çıktığı Bozcaada'da gerileyen çavuş üzümü üretiminin sürdürülebilmesi için Kaymakamlık Olarak desteğimizi sürdüreceğiz" dedi.
Bozcaada Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı İbrahim Günel de sürece ve üzüme ilişkin bilgilendirmelerde bulundu. Günel, “Bizim kooperatifimiz 1975 yılında kuruldu. Beş tane kurucumuz var, dördü ebediyete intikal etti. İsimlerini saymak istiyorum; Süleyman Sabri Aydın, Hüseyin Erkul, Halit Sıtkı Kutluer ve Şahap Taslak. Tek bir kurucumuz hayatta, Cahit Balcı, onu da yaş haddinden dolayı buraya getiremedik kendisine bir şey olmasın diye. Onlara şükranlarımızı sunuyoruz, iyi ki bu kooperatifi kurmuşlar ve bize devretmişler. Yaklaşık 5 bin yıldır Bozcaada’da bağcılık yapılıyor. Adada yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen sonuçlardan biliyoruz. İkinci bir kaynağımız daha var; Batı edebiyatının ilk yazılı örneği yazar Homeros’un İlyada’sında Tenedos adı altında hem şarap hem üzüm olarak geçiyor. Çavuş üzümü ile tanışması da 15.yüzyılın ikinci yarısına rastlıyor. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinden biliyoruz. Nereden geldiğine ilişkin iki tane bilgi var; biri İtalya’nın prenses üzümünün getirilip adada dikildiği, ikincisi de Yalova’dan getirilerek adadaki ağaçlara aşılanması yönünde” bilgisini verdi.
“TURİZMLE BERABER BAĞCILIĞI GERİ GETİRME ÇALIŞMALARINA BAŞLADIK”
Adadaki turizim ile beraber bağcılığı da geri getirmeye başladıklarını belirten Kooperatif Başkanı Günel “Bozcaada ismi ile özdeşleşen Bozcaada çavuş üzümünün, hakikaten toprak yapısı, ada iklimi, rüzgarı, aroması, kabuğu konusunda eşsiz. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde karşılaştırılmalı tahlil yapıldı. Bizim Bozcaada çavuş üzümümüz, bütün değerlerde üstün olarak çıktı ve buraya özgü. Başka bir yere dikseniz aynı tat, koku, diriliği bulamıyorsunuz. 1980’li yılların ortasına kadar adamızda ailelerin yüzde 80’i çavuş üzümünden geçiniyordu. Ben de çavuş üzümü yetiştiren ailenin çocuğuyum. İstanbul’daki eğitimimi çavuş üzümünden sağladık. Fakat 1990’lı yılların ortasından itibaren de turizm ile birlikte adamızda biraz bağcılık geri gitmeye başladı ve kaymakamlığımızın destekleri ile birlikte iki yıl öncesinden başlattığımız bağ bozumu turlarının desteği oldu. Burada belediyemizin de destekleri var. Üreticilerimiz kazanç elde etmeye başladılar. Eskiden çavuş üzümümüz İstanbul’a ihraç ediliyordu ve orada da özel aracıları vardı. Son 3-4 yıldır adadan İstanbul’a çavuş üzümü gönderemiyoruz. Ancak adamıza gelen misafirlere orada satışımızı sunuyoruz. Turizm de artınca bağcılık geri gitmeye başladı. Bağcılığın 12 ay işi var adada. 12 ay bağcı çalışır ve çoğu da insan emeğine dayalıdır. Çavuş üzümü de çok daha özel bakım ister. Makinalı tarım yapamıyorsunuz. Böyle zorlukları var. Bozcaada’da insanlar turizmden daha fazla para kazanmaya başladı. Bağcılık geriye gitmeye başladı” ifadelerini kullandı.
“HİKAYEMİZ 2010 YILINDA BAŞLADI”
Coğrafi tescil süreci ile ilgili olarak konuşan Günel, “Coğrafi işaret hikayemiz 2010 yılına dayanıyor. O zaman kooperatifimizin eski başkanı Hüseyin Akarsu başkanlığında bir çalışma grubu oluşturuldu. İlk önce çavuş bağlarını arttırmak ve coğrafi işaret almak için Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Kenan Kaynaş ile temasa geçiliyor. 3-4 kez örnekler gönderiliyor. Sonuçta bir şekilde akamete uğruyor süreç. En son 2018’de ben yönetime geldim ve tesadüfen de Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi o zamanın Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Alper Dardeniz ve yardımcılarına durumu ilettik. Sıkı bir takipten sonra 2018 yılında Ekim ayında kuruma başvuruyu yaptık. 2019 yılının Aralık ayında kurumun internet sayfasında askıya çıktı. Üç aylık bir süresi vardı ve o sürede itiraz olmadı. Nisan’ın 14’ünde tescil alması konusunda karar çıktı. 14 Mayıs’ta da bize kurumun tescil yazısı geldi. Bozcaada çavuş üzümümüz coğrafi tescilini almış oldu. Bundan sonra marka yaratma sürecimiz var” dedi.
Dilvin Altıkardeş-Hasan Sami Er
