Domates üreticileri üretim maliyetinin altında kalan domates fiyatları nedeni ile mağdur oldu. Domates sezonunun ilk hasadında domates üreticisi para kazanırken, bugünlerde ise ürettiği domatesleri tarladan ve maliyetinin altına satmaya başladı. Sezona iyi başlayan domates sezon sonunda tarlada kaldı.
Domatesteki fiyat düşüşünün üreticiyi mağdur ettiğinin altını çizen Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Hicri Nalbant domates üreticisini ilk olarak üretim maliyetlerinin vurduğunu belirtti. İhracatın Corona Virüs nedeni ile yapılamamasının da domates fazlalığına neden olduğunu bu nedenle de domates fiyatlarında düşüş yaşandığını sözlerine ekleyen Nalbant, “ Çanakkale’de üretilen domates kalite açısından Türkiye’ de çok önemli bir yer tutuyor. Çanakkale’ de üretilen şeftali, kiraz, kayısı, Bayramiç beyazı, elma gibi Çanakkale domatesi de Türkiye’de en kaliteli yetişen ürünler arasında yer alıyor. En lezzetli domatesler Türkiye’ ye bizim ilimizden çıkarak piyasaya veriliyor. Bu nedenle domates Çanakkale için önemli bir ürün. Ama şu anda domatesin Çanakkale'deki maliyeti son fiyat artışları yansımadığı halde 1lira dolayında Çanakkale li üreticimiz domatesin kilosun bu 1 liraya mal edip üretiyor ve 80 kuruş ila 1 TL arasında domates satıyor. Bu sürdürülebilir bir üretim biçimi olamaz” dedi.
Nalbant domates fiyatlarının düşüşü ve üreticinin mağdur olması ile ilgili yaptığı değerlendirmede şunları söyledi:
“TÜRKİYE’ NİN EN İYİ DOMATESİNİ YETİŞTİRİYORUZ”
Türkiye’ de, 8 milyon 800 bin ton sofralık domates, 4 milyon ton civarında da salçalık domates olmak üzere toplam 12 milyon tondan fazla domates üretimi yapılıyor. Çanakkale' de ise 397 bin ton sofralık, 208 bin tonda salçalık olmak üzere toplam 600 bin ton dolayında domates üretimi var. Bu domates üretim rakamlarına baktığımızda Çanakkale Türkiye domates üretiminin yüzde 5’ini karşılıyor. Ama Çanakkale’de salçalık domates neredeyse sofralık domatesin yarısı kadar üretiliyor. Bunun nedeni de salça fabrikaları geçmiş dönemden Çanakkaleliler de bilir salça fabrikası sayısı bir hayli fazla iken şimdi neredeyse tamamı kapandı. Bu nedenle Çanakkale’de domates üretimi sofralık domates ağırlıklı. Çanakkale’de üretilen domates kalite açısından Türkiye’ de çok önemli bir yer tutuyor. Çanakkale’ de üretilen şeftali, kiraz, kayısı, Bayramiç beyazı, elma Türkiye’ de en iyi yetiştirildiği yer olunca, tabii ki Çanakkale domatesi de Türkiye’de en kaliteli yetişen ürün oluyor. Yani en lezzetli domatesler Türkiye’ ye bizim ilimizden çıkarak piyasaya veriliyor. Bu nedenle domates Çanakkale için önemli bir ürün.”
“DOLAR KURU ARTINCA DOMATES ÜRETİCİSİNİN ÜRETİM MALİYETLERİ DE ARTI”
Ancak bütün ürünlerde olduğu gibi üretimimiz ithalata bağlı. Nasıl bağlı? Gübre dışarıdan ithal ediliyor, ilaç dışarıdan ithal ediliyor, tohum dışarıdan ithal ediliyor, tarım üretimi için kullanılan mazot oda, sonuçta Petrol yurt dışından ithal edip üreticimizin kullanımına sunuyor. Yani döviz kurunda artışlar olunca bu üretim maliyetlerini yükseltiyor bu artışlar tarımı etkilerde tabii ki domates maliyetlerini de ciddi derecede etkiliyor.
“DOMATES ÜRETİCİSİ 1 TL’ YE ÜRETİP 80 KURUŞA DOMATES SATIYOR”
Şu anda domatesin Çanakkale'deki maliyeti son fiyat artışları yansımadığı halde bir lira dolayında Çanakkale li üreticimiz domatesin kilosunu 1 liraya mal edip üretiyor ve 80 kuruş ila 1 TL arasında domates satıyor. Bu sürdürülebilir bir üretim biçimi olamaz. Ayrıca bizim tarım kanunumuzda derki “Çiftçiye destek gayrisafi Yurtiçi hasılanın yüzde birinden az olamaz” ama bu yasanın çıktığı 2006 yılından beri bugüne kadar hiçbir yıl çiftçiye bu oranın yüzde biri kadar destek verilmedi, hep yüzden yarın destek verildi. Çiftçinin şu anda neredeyse devletten 150 milyar liralık destek alacağı var. Bu destek verilmedi, En azından şunu yapılabilirdi. Yat sahiplerine verilen mazot fiyatı üzerinden çiftçimize aynı fiyattan mazot verilebilirdi ama bu da yapılmadı. Dünyanın en pahalı Türk çiftçisi tüketiyor. Elektrik fiyatları, sulama maliyetleri fiyatlarında da aynı şekilde dünyanın en pahalı elektrik ve sulama fiyatlarını ödüyor çiftçilerimiz. Yani tarıma verilen destek yeterli değil.
“DOMATES FİYATLARINDAKİ DÜŞÜŞ GEÇİÇİ”
Bu tespiti yaptıktan sonra da domates fiyatları düştü daha önceleri biraz daha yüksekti peki neden bu kadar düştü? konusunu biraz irdeleyelim. Güneyde diyelim Aydın, domatesi bizden önce çıkarıyor İzmir, Aydın, Muğla ve Antalya yöresinde domates Çanakkale’den önce çıkıyor ve piyasaya dağılıyor. İçinde bulunduğumuz günler domatesi bizden daha önce çıkaran illerin tarla bozum günleri. Yani artık bu bölgelerde üretici hasadı bitirmek üzere. Bu nedenle de bu bölgelerdeki domates üreticileri artık hasadı bitirdikleri için domateslerini ne tuttururlarsa o fiyata satıyorlar. Böyle olunca da doğal olarak domates fiyatları düşüyor. Doğal olarak domates fiyatlarının o bölgelerde düşmesi Çanakkale'de ki domates fiyatlarının da düşmesine neden oluyor. Çanakkale’deki domates fiyatlarının düşmesi sezonluk yada aylık bir düşüş değil. Bu düşüş muhtemelen 10 gün sonra durur ve domates fiyatları yükselişe geçer. Her yıl bu şekilde bir düşüş yaşanıyor ancak bu sene biraz daha fazla fiyat düşüşü yaşandı. Domates fiyatlarının düşmesine etki eden bir başka konu ise domateste şu an yurtdışına ihracat yok. Niye yurtdışına domates ihracatı yok? Bu duruma Corona Virüs salgınının etkisi çok büyük. Bir de Virüsün etkileri nedeniyle turist gelmiyor. Ülkemizin yani 85 milyon nüfuzun üzerine belki bir 20 milyon bu mevsimlerde turist geliyordu. Pandemi nedeni ile bu turist sayısına da ulaşılamadı ve tüketimimiz de çok azaldı ve bu azalan tüketim domates tüketiminde mutlaka yansıdı ve domates tüketimde azalmış oldu. Yani Pandemi bir yandan domatesin ihraç edilememesine neden olurken diğer yandan da yarattığı durum ile domatesin tüketiminin de azalmasına neden oldu. Yani domates fiyatlarına etki eden maliyet fiyatlarının artması, ihracatın yapılamaması ve tüketim azalması domates fiyatlarının geçici olarak düşmesine neden oldu.”
Özel Haber: Ogün İnal
