Normal insan gelişiminde dişler, çene ve yüz yapıları bir denge içindedir. Çeşitli nedenlerle bu dengede ve çene yapısında bozulmalar meydana gelebilir. Bu bozulmalar arasında sık görülen rahatsızlıklardan biri de alt çene geriliğidir. Alt çene geriliği, alt çene az üst çene ise normal düzeyde gelişim gösterdiğinde ortaya çıkan bir durumdur. Tıp terminolojisinde retrognati inferior olarak bilinen alt çene geriliğinin tam tersi olan üst çene geriliği ise prognati superior olarak adlandırılır. Profesyonel olarak teşhis edilen çene geriliği, uzman doktor tarafından ortodontik ve cerrahi işlemlerle düzeltilebilir.
ÇENE GERİLİĞİ NEDİR?
Çene yapısının zamanla çeşitli nedenlerden dolayı değişip olağandan farklı bir çene yapısını ortaya çıkarmasıyla çene geriliği meydana gelir. Çene geriliği, hem alt hem de üst çenede oluşabilen, yani alt ya da üst çene geriliği şeklinde karşımıza çıkabilen, bir ortodontik sorundur. Ortodontik sorunlar, alt ve üst çenedeki problemler ve dişlerdeki dizilim bozukluklarını kapsar. Alt çene geriliği belirtileri olarak; çene ve çene eklemlerinde çiğneme, ısırma, yutma, konuşma sorunları ve kronik ağrı görülebilir. Çene geriliği, sadece estetik problemlere değil çiğneme sorunları ve çene eklemi hastalıkları gibi sağlık sorunlarına da neden olabilir. Rahatsızlık, genellikle ortodontik ve cerrahi yöntemlerle düzeltilebilen bir durumdur.
ÇENE GERİLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çene geriliği olan kişilerin çene yapısında dışarıdan bakıldığında fark edilen, gözle görülür değişiklikler vardır. Çenesi geride olan bir kişiye yandan bakıldığında kavisli bir yüze sahip olduğu görülür. Bu kişilerde yüzün dikey yüksekliği düşüktür. Çene geriliği rahatsızlığı olan bireylerde görülebilen semptomlardan bazıları şunlar olabilir:
Burundan nefes almak yerine ağızdan nefes aldıkları için diş eti problemleri yaşayabilirler.
Çiğneme, ısırma, yutkunma, konuşma bozuklukları çene geriliği belirtileri olarak kabul edilebilir.
Çene geriliği olan kişiler yemek yeme ve konuşmada sorun yaşarlar, çenelerinde ve çene eklemlerinde ağrı yaşayabilirler. Bazı durumlarda alt ön dişler üst damakla temas eder. Bu durumda diş etlerinde deformasyon gözlenir. Bu belirtiler sonucunda ise hastanın yaşam kalitesi düşer. Bu nedenle çenenin geride olması durumu doğrulanır doğrulanmaz tedaviye başlanmalıdır.
ÇENE GERİLİĞİ NEDENLERİ NELERDİR?
Çene geriliği, genetik olarak ortaya çıkabildiği gibi ergenlik döneminde yaşanan travmalar veya uygun olmayan doğum uygulamaları ve gelişimsel problemler nedeniyle de meydana gelebilir. Bunların dışına çene geriliği nedenleri şöyle sıralanabilir:
Gebelikte annenin aldığı ilaçlar
Romatoid artrit (eklem romatizması)
Üst çenenin dar olması
Parmak emme alışkanlığı
Alt dudak emme alışkanlığı
Çene bölgesini etkileyen yüz travmaları
Malforme diş varlığı
Ağızdan solunum bozukluğu
Anormal kas fonksiyonları
Çocukluk döneminde alınacak önlemler, çenede gelişim gecikmesini engellemek için önemlidir. Bebeğin sürekli olarak sırt üstü yatması, alt çenenin gerilemesine sebep olabileceği gibi bebeğin yanlış nefes almasına da yol açabilir. Ek olarak uzun süreli emzik kullanımı, alt çenede gerilemeye neden olabilir. Bu yüzden çene pozisyonuna göre dil ve damak anatomisine uygun emzik kullanılması önem taşır.
ÇENE GERİLİĞİ TANISI NASIL KONULUR?
Çene geriliğinin klinik olarak teşhis edilmesi kolaydır; çünkü görsel bir muayene hastanın yüzündeki anormallikleri ortaya çıkarır. Bu muayene sırasında doktor, hastanın ağız içini ve dışını inceler. Bu hastalarda hastalığın ciddiyetini belirlemek ve sorunun nedenini bulmak, teşhis koymaktan daha önemlidir; çünkü görsel incelemede çene geride gibi görünse de sebep alt çenenin geride olması değil de üst çenenin önde olması olabilir. Ortodontistler, bu tür durumları önlemek, durumun boyutunu belirlemek ve uygun tedavi planını uygulamak için çalışır. Tanı sonrası dişlerin uygunluğunu daha iyi değerlendirmek için hastanın ağız içi ölçüleri alınır. Dişlerin boyutları ve alt ve üst çenenin kapanış şekli ölçülerek belirlenir. Çenenin ileride mi yoksa geride mi olduğu; testler, tetkikler ve filmlerle belirlenir ve sonuçlara göre uzman doktor, tedavi planını oluşturup hasta ile paylaşır. Hastanın onayı alındıktan sonra ise işleme başlanır.
ÇENE GERİLİĞİNİN TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Çene geriliği tedavisinin temel amacı, üst çene ve alt çenenin optimal pozisyonda hizalanmasıdır. Çene geriliği olan hastalarda konuşma ve rezonans (titreşim) bozuklukları sık görülür. Günlük yaşamı olumsuz etkileyen bu durumun uzun süreli çözümü için birden fazla tedavi mevcuttur. Bu tedaviler, ortognatik cerrahi (ameliyat) ve ortodontik tedaviler (diş teli gibi) olarak ele alınır. Yetişkinler ve çocuklar, çene geriliği bozuklukları için farklı şekilde tedavi edilir.
Ortodontik Tedavi: Küçük çocukların çene gelişimini destekleyerek dişlerin doğru pozisyonda kalmasına yardımcı olur. Erişkinlerde çene-yüz bölgesinin çarpaşıklık ve kapanma bozukluklarını ve hastalıklarını tedavi eder. Ortodontik tedavide yaşa bağlı olarak hareketli veya sabit apareyler tercih edilir.
Ortognatik Cerrahi: Çene kapanışının uyumsuz olduğu ve alt çenenin üst çeneye göre önde, arkada veya asimetrik olduğu durumlarda çenenin iskelet yapısını düzeltmeyi amaçlayan cerrahi bir işlemdir. Erişkinlerde ve daha büyük çocuklarda cerrahi müdahale yapılır. Küçük çocuklarda ise belli bir yaşa kadar sadece ortodontik tedavi uygulanır, düzeltici cerrahi yapılmaz.
ÇOCUKLARDA ALT ÇENE GERİLİĞİ TEDAVİSİ
Tedavinin en etkili olduğu dönem, iskelet büyümesinin devam ettiği çocukluk çağıdır. Çene geriliği tedavisine genellikle küçük çocuklarda uzman diş hekimi tarafından başlanır. Hastanın röntgeni çekildikten sonra doktor tarafından tedavi planına karar verilir. Alt çene geriliği olan çocuklarda çeneyi öne doğru hareket ettirmek için bir cihaz kullanılır. Bu cihazın birden fazla türü vardır. Hastanın yaşı ve diş yapısına göre hangi apareyin kullanılacağına doktor karar verecektir. Bu apareyler; dişlere, alt ve üst çeneye baskı uygulayarak çene ve çene eklemlerinin doğru yönde büyümesini sağlar. Hareketli alt çene geriliği aparatı, hasta tarafından takılabilir, çıkarılabilir ve sabitlenebilir. Kullanım süresi, çocuğun diş yapısına ve diş hastalığına bağlıdır. Sıklıkla merak konusu olan alt çene geriliği aparatı fiyatları ise apareyin hareketli ya da sabit olmasına ve tedavide kullanılan malzeme miktarına bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Ortodonti tedavilerinde uygulanacak olan tedavi, tedavi süresi, hekim deneyimleri de fiyatı etkiler. Alt çene geriliği belli bir yaşa kadar apareyler yardımıyla tedavi edilirken daha büyük çocuklarda ameliyatla düzeltilir.
YETİŞKİNLERDE ALT ÇENE GERİLİĞİ TEDAVİSİ
Yetişkinler için tedavi farklıdır ve tedavide belirleyici olan hastalığın şiddetidir. Yetişkinlerde ortognatik olarak sabit apareyler kullanılabilir. Ortognatik cerrahi ise çene çok fazla geride olduğunda ve estetik sorunlara yol açtığında düşünülür. Ortognatik cerrahi, plastik cerrah veya ağız ve çene cerrahı tarafından genel anestezi altında yapılır. Hastanın çene yapısında bozukluk yoksa fakat dişlerinde eğrilik problemi mevcutsa bu hastaya diş teli tedavisi uygulanabilir. Diş teli takılan hastada uygulanan ortodontik tedavinin hiçbir aşamasında diş telleri çıkarılmaz. Alt çenedeki kusuru gidermek için kemik doku kesilir, çene sabitlenir ve uygun yerine taşınır. Ortodontik tedavi sonrası profilin görünümü değişmemişse veya estetik profil hafif derecede bozuk ve kabul edilebilir ise kamuflaj tedavisi düşünülebilir. Kamuflaj tedavileri, diş orantısızlıklarını düzelterek iskelet problemlerini azaltmak için kullanılır. Tedavi sonunda hastanın yaşam kalitesi ve görünümü düzelir, özgüveni artar.
KAMUFLAJ TEDAVİSİ
Kamuflaj tedavisi, hafif veya orta derecede alt çene geriliği tedavisi için kullanılabilir. Üst dişler alt çenenin ilerisinde ise ve dudak kapanmasını engelliyorsa, röntgen çekimi ile beraber kamuflaj tedavisine uygun olup olunmadığına bakılır. Kamuflaj tedavisinde üst çeneden iki adet küçük azı dişi çekilerek yapılır.
ÜST ÇENE GERİLİĞİ TEDAVİSİ
Üst çene geriliğinde küçük çocuklarda hareketli ortodontik aparey ve plaklar kullanılarak tedavi sağlanır. Daha büyük çocuklarda ise sabit genişleticiler tercih edilir. 18 yaşından büyük yetişkinlerde ise sıklıkla ameliyatla (ortognatik cerrahi) tedavi sağlanır. Bu amaçla üst çenedeki dişleri hizalamak için çene kemiğinde bir kesi yapılarak, üst çene; dişler ve damak ile birlikte hareket ettirilir. Oluşan boşluğa ise kemik grefti (dokusu) transfer edilir. Üst çene, istenilen miktarda öne alınır ve titanyum plak, mini vidalarla çene kemiğine sabitlenir. Ameliyat olmak istemeyen yetişkinlerde de büyük çocuklarda olduğu gibi sabit genişleticiler denenebilir. 18 yaşını doldurmuş, çene ve kemik gelişimini tamamlamış yetişkinlere üst çene ameliyatı yapılabilir. Üst çene ameliyatı tek başına yapılmaz, öncesinde ortodontik tedavi gereklidir. Ortodontik tedavi sırasında diş teli çıkarılmadan ameliyat gerçekleştirilir. Her hastanın ihtiyacına ve çene kusurunun boyutuna bağlı olarak alt ve üst çene cerrahisi birlikte veya tek başına yapılabilir.
DİŞ TELİ ÇENE GERİLİĞİNİ DÜZELTİR Mİ?
Çene geriliği ile ilgili en çok merak edilen sorulardan birisi de diş tellerinin bu soruna çare olup olmayacağıdır. Diş teli yardımı ile belirli bir yaşa kadar çene yapısı düzeltilebilir. Bununla birlikte hasta, büyümesini tamamladıysa diş teli tedavisi sonrasında çene yapısı ve hizasında istenilen sonuç sağlanamayabilir. Bu sebeple diş teli tedavisi, büyüme çağındaki hastalarda diş ve çene bozukluklarının tedavisinde etkili bir çözüm olabilir ve yaygın olarak kullanılır.
Sizde veya çocuğunuzda çene geriliği sorunu olduğunu düşünüyorsanız, mutlaka bir uzmana görünmelisiniz. Doktor tarafından belirlenecek bir tedavi, çene probleminizi çözmenize, estetik açıdan güven kazanmanıza ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir. (Kaynak: www.medicalpark.com.tr)
