Harp Ceridelerine Göre Çanakkale Savaşları’nda 3. Ağır Topçu Alayı adlı eser, Çanakkale Boğazı’nın savunmasında görevli 3’üncü Ağır Topçu Alayının harp tutanaklarını içeriyor. Yoğun geçen transkripsiyon çalışmaları sonrasında Çanakkale Savaşları’nın 108. yıldönümünde ve Cumhuriyetimizin 100. Yılında Çanakkale Valiliği’nin katkılarıyla bir bütün halde gün yüzüne çıkan harp tutanakları, araştırmacılar için önemli bir kaynak olarak Çanakkale Savaşları literatüründeki yerini almış oldu. Prof. Dr. Murat Karataş başkanlığında Enstitü araştırmacıları kitabı Çanakkale Valisi Sayın İlhami Aktaş’a da takdim etti.
ANADOLU MECİDİYE TABYASINDAKİ ASKERLERİN BÜYÜK BAŞARISI
Eser içinde transkripsiyon edilen 3’üncü Ağır Topçu Alayı Komutanı Yarbay Ömer Zeki Bey imzalı 23 Ocak 1915 tarihli bir rapor, Çanakkale Boğazı’nı geçmeye çalışırken batırılan Saphir denizaltısındaki askerlerin esir edilmesi hakkında ilginç bilgiler içeriyor. Mecidiye Tabyası’nda nöbetçi bulunan 2’nci Tabur 7’nci Bölükteki 2’nci top neferi Gümüşhaneli Ali oğlu Emin, Saphir’i deniz üzerinde ilk defa görerek denizaltıya ateş açmış ve ardından hemen bağırarak birliğini uyarmıştır. Ali oğlu Emin’in sesini duyarak yardıma koşan 7’nci Bölük’ten Onbaşı Eriklili Ali oğlu Mehmet, Konyalı Abdullah Ali, Kirmastılı Süleyman oğlu Şaban ve 6’ncı Bölükten Mehmet oğlu Ali ellerindeki tüfeklerle denizaltıya ateş etmeye başlamıştır. Aynı askerler daha sonra Teğmen Mahmut Nedim Efendi komutası altında denize atlayan düşman askerlerini de kurtarmış, esir edilen askerlerin kıyafetlerini çıkartıp onlara kendi kuru kıyafetlerini giydirmişlerdi.Prof. Dr. Murat Karataş editörlüğünde; Arş. Gör. Buğra Terzi, Didem İlkem Cumalı, Melih Canberk Din ve Nurcan Yıldırım’ın yayına hazırladığı eserde Çanakkale Boğaz Muharebelerinin kazanılmasında büyük paya sahibi olan Türk topçusunun faaliyetleri gün-gün, saat-saat orijinal diline sadık kalınarak okuyucularına sunuldu. 12 Ocak 1914 ile 30 Ekim 1915 tarihleri arasındaki toplam 712 adet arşiv belgesinde, Boğaz savunmasının teşkilatlanması, yapılan hazırlıklar, İtilaf donanmasının Boğaz önündeki faaliyetleri, denizaltıların Boğaz’ı geçme teşebbüsleri, 18 Mart 1915 Boğaz Muharebesi’nin bütün aşamaları, İtilaf donamasına bağlı gemilerin batışı, şehit olan topçu personelin isimleri ve hikâyeleri gün yüzüne çıkıyor.
ENVER PAŞA’NIN KURNAZ PLANI
Muharebeler boyunca Marmara ve Boğazlar’da sinsice gezinen düşman denizaltıları özellikle deniz yoluyla yapılan ikmal faaliyetlerini tehlikeye sokmuştur. Denizaltı tehlikesini savuşturmak için de birçok önlem alınmıştır.16 Haziran 1915 tarihli bir raporda Marmara’da düşman denizaltılarını takip ve tahrip etmek için el humbaralarıyla donatılmış 16 tane takanın görevlendirildiği anlaşılmaktadır. Bu takalara Başkomutanlık tarafından bir vesika verilerek görevleri tanımlanmıştır. Ayrıca liman reisliklerine bu kayıkların denizde serbest şekilde dolaşmalarına izin verilmesine ve üzerlerine ateş edilmemesi gerektiğine dair resmi yazı gönderilmiştir.
MUAVENET-İ MİLLİYE’NİN HAREKÂTI HAKKINDA TALİMATLAR
Muavenet-i Milliye torpidobotu, 13 Mayıs 1915 tarihinde Boğaz önünde Morto açıklarında demirli Goliath zırhlısını batırmış ve büyük bir başarı elde etmiştir. Son derece gizli icra edilen bu harekât sırasında Boğaz savunmasında görevli tabya, batarya ve projektörler ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmiştir. Müstahkem Mevki Komutanlığı 12 Mayıs 1915 tarihli emriyle bu ayrıntıları aşağıdaki şekilde bağlılarına göndermiştir.
“Bu Gece Çıkacak Olan Muavenet-i Millîye Torpidosunun Hurûcu Esnâsındaki Tabya ve Projektörlerin Vazîfesine ‘Â’id Ta‘lîmât
1- Muavenet-i Milliye büyük bir torpidobottur. İki bacalı olup önündeki bacasında dâ’iren-mâ-dâr bir beyaz flama vardır. Siyah boyalıdır. Muavenet-i Milliye bu akşam hareket ederek Soğanlıdere’de demirleyecektir.
2- Karanlık basar basmaz Dardanos’taki 150 santimetrelik projektör ‘ale’l-‘âde tenvîrâtta bulunacaktır. Yalnız Hisarlık Burnu’na kadar tenvîr edecektir. Bu projektörü Bahriye Mülâzımı Brandt Efendi idâre edecektir. Karantina projektörü Erenköy’ünden i‘tibâren sola, Kumkale’ye kadar yalnız Karanlık Liman’ı tenvîr edecektir.
3- Soğanlı projektörü sola Erenköy istikâmeti olmak üzere tenvîrâtta bulunacak ve torpido kumândânının emrine göre söndürecektir. Soğanlı projektörünün söndürülmesini müte‘âkib Dardanos projektörü sağa, Kumkale olmak üzere tenvîrâtta bulunacaktır.
4- Diğer projektörler emr telgrafı üzerine tenvîrâta başlayacaktır.
5- Torpidobot ‘avdette her iki bordo fenerini ve direk fenerini yakacak ve eğer düşman tarafından ta‘kîb olunursa evvel tarafından suya (denize) beyaz yıldız endâht edecektir.
6- Baykuş projektörünü Mülâzım-ı Evvel Şevket idâre edecektir.
7- Torpidoyu ta‘kîb edecek düşman torpidolarını ateş altına almak için bataryalar hâzır bulunmalıdır.
8- Torpil Bölüğü kumândânı, Muavenet-i Milliye torpidosuyla Soğanlı’ya kadar berâber gidecek ve Soğanlı’da berâber götürülmüş sandala geçecektir.
9- Bu berâber götürülmüş sandal en solda şamandıranın yanında bulunacak ve Muavenet-i Milliye torpidosununun ‘avdetinde kılavuzluğu îfâ edecektir. Bu sandal üzerinde dâ’imâ bir kırmızı fener yakılacaktır.
10- Havuzlar’da da sâhilde demirli kırmızı fenerle bir sandal bulunacaktır.”
ANADOLU HAMİDİYE’DEN BİR DOST ATEŞİ VAKASI
Yüzbaşı Emin Efendi’nin kaptanlığını yaptığı 19 numaralı motorbot, 9 Temmuz 1915 günü Merten Paşa’nın verdiği emirle Kilya Koyu’na bir subay almaya gitmiştir. Subayın başka bir vasıtayla karşıya geçtiğini anlayan kaptan Çimenlik İskelesi’ne dönmüş ve bu sırada sabaha karşı saat 03.00 sularında bugünkü Sarıçay’ın güneyine sürüklenmiştir. Anadolu Hamidiye tabyasında gözetleme görevindeki askerler, kimliğini bilmediği motorbota ateş etmiştir. Beş el ateş edildikten sonra motorbot, Çimenlik ile Anadolu Hamidiye Tabyası arasında durdurulmuştur. Atılan beş schneider tüfek mermisinden biri kaptanın koluna, biri kamaranın kaportasına ve diğerleri kaportanın üzerindeki sütununa isabet etmiştir. Motorbot dere ağzı yakınında karaya oturmuş ve bir istimbot yardımıyla kurtarılmıştır. 2’nci Ağır Topçu Livasına bağlı 3’üncü Ağır Topçu Alayının muharebeler öncesindeki faaliyetleriyle özellikle 18 Mart günü ile başlayan süreçte adları tarihe kazınan 2’nci Ağır Topçu Livası Komutanı Mirliva Talat, 3’üncü Ağır Topçu Alayı Komutanı Yarbay Ömer Zeki, Çakaltepe Bataryası Komutanı Yüzbaşı Nazmi, Dardanos Bataryası Komutanı ve batarya subayı Üsteğmen Hasan Hulusi ve Teğmen Mehmet Mevsuf, Kamacı Onbaşı Süleyman oğlu Raşit ve daha nice kahramanın hikâyesini birinci ağızdan aktaran eser, Çanakkale Savaşları Enstitüsü tarafından bu kahramanlarımızın aziz ruhlarına atfedildi. Çanakkale Savaşları Enstitüsü, önümüzdeki dönemde de belirlediği yayın politikası çerçevesinde ilk defa yayınlanacak ve baş ucu kaynağı olacak yeni çalışmalarla faaliyetlerine devam edecek.
Haber Merkezi
