İdrar üretimi böbreklerde yapılır ve daha sonra üreterler (idrar borusu) yardımı ile idrarın depolandığı organ olan mesaneye (idrar torbası) iletilir. Böbrekler sağlıklı yetişkin bireylerde bir günde yaklaşık olarak 1 buçuk ile 2 litre arasında idrar üretimi yapabilir. İdrar miktarı yaşa göre değişkenlik gösterir ve çocuklarda bu miktar genellikle daha azdır. İdrar torbasının belirli miktarda idrar depolama kapasitesi vardır. Örnek olarak 4 yaşında bir çocuğun mesanesi ortalama bir bardak kadar idrar depolayabilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
İdrar üreterler yolu ile üretraya (İdrarın mesaneden vücudun dışına taşınmasını sağlayan içi boş tüp) bağlanıp vücut dışına doğru taşınana kadar mesanede depolanmaya devam eder. Erkeklerde üretra yerleşimi penisin ucundayken kızlarda üretra vajinanın önünde yerleşimlidir ve direkt olarak dışarıya açılır. Bir idrar yolu enfeksiyonunda üriner sistemin (boşaltım sistemi) herhangi bir kısmında enfeksiyon görülebilir. Böbrekler, üreterler, idrar torbası ve üretra üriner enfeksiyonların yerleşim yerleri arasındadır. İdrar yolu enfeksiyonlarının büyük bir kısmı alt üriner sistem olarak adlandırılan, mesane ve üretrayı kapsayan kısımda görülür.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?
Sağlıklı bir vücut tarafından üretilen normal idrar sterildir, içinde bakteri bulundurmaz. İdrarın böbreklerden süzülerek vücut dışına doğru tek yönlü akışı sayesinde enfeksiyonların önlenmesine katkı sağlanmış olur. Tek yönlü akışı engelleyen doğumsal anomaliler, vezikoüretral reflü, darlık gibi çeşitli durumlarda bakteriler gibi zararlı mikroorganizmalar üretra yolu ile idrara bulaşabilir ve mesaneye, üreterlere hatta böbreklere kadar ilerleyebilir. Kız ve erkek çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu ya da İYE genellikle bakterilerin üretra aracılığıyla idrar yoluna girmesi ve idrar torbasında çoğalarak yayılması ile ortaya çıkar. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarının en sık nedenlerinin başında kabızlık, idrar torbasının tam olarak boşalamaması ve idrarın uzun süre tutulması yer alır.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu semptomları sıklıkla karakteristiktir ve şiddetli sıkışma hissi, sık idrara çıkma ihtiyacı, idrar yaparken zorlanma, ağrı ve yanma, sık ama az miktarda idrar yapma olarak sıralanabilir. Vakaların bir kısmında idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle pelvik ağrı (kasık ağrısı) görülebilir. Yüksek ateş, sırt ağrısı, bulantı ve kusma, ishal de nadir olarak idrar yolu enfeksiyonu belirtileri arasında görülebilir ve sıklıkla böbrekleri de etkileyebilen daha ciddi enfeksiyonlara işaret eder. Çocuklarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının ve hayatı tehdit edici komplikasyonların önüne geçmek için belirtilerin farkında olmak, erken tanımak ve doğru tedavi planlaması için uzman bir doktor görüşü almak oldukça önemlidir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?
Normal idrarda bakteriler gibi bulaşıcı ve zararlı mikroorganizmalar bulunmaz. Steril olan idrarda su, çeşitli elektrolitler, tuz ve atık ürünler yer alır. Zararlı mikroorganizmalar üretraya yapışarak çoğalır ve idrar yoluna taşınırsa idrar yolu enfeksiyonu meydana gelebilir. İdrar yolu enfeksiyonlarından sorumlu mikroorganizma sıklıkla normal sindirim sistemi florasında da yer alan Escherichia Coli (E. Coli) bakterisi olarak bilinir. E. Coli dışında çeşitli bakteriler de idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. Bu bakteriler Klebsiella, Proteus, Enterobakter olarak sıklık sırasına göre sıralanabilir. Bu organizmaların çoğu çocuklarda bağırsaklar, üreme sistemi organları ve ciltte de doğal olarak yer alır.
Çoçuklarda Sık İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri
Kabızlık çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonlarının önemli nedenleri arasındadır. Kalın bağırsak ve rektum dışkı ile aşırı miktarda dolduğunda mesaneye baskı yaparak mesanenin tam olarak boşalmasının önüne geçebilir. Bazı vakalarda mesane hiç boşalamayabilir. Bu durumda idrar mesanede birikir ve uzun süre birikmesi halinde de enfeksiyona neden olan bakterilerin çoğalması ve büyümesi için kusursuz bir ortam sağlanmış olur. Özellikle küçük çocuklarda kabızlığın hızlı tedavisi önemlidir. Yüksek lifli yiyecekler ile beslenmek, sıvı tüketimini artırmak ve fiziksel aktivitenin artırılması kabızlığın önlenmesi ve tedavisinde faydalı yaklaşımlar arasında yer alır.
Çok uzun süre idrarını tutan çocuklarda ya da pelvik taban kaslarını yeteri kadar gevşetip idrarı boşaltamayan çocuklarda da idrar yolu enfeksiyonu görülme riski artabilir. Yaklaşık iki saatte bir tuvalete gitme alışkanlığı kazandırılması ve düzenli olarak idrarın tam boşaltılmasının sağlanması üzerine çocukların teşvik edilmesi önemlidir. Özellikle kız çocuklarda hijyenin sağlanması ve çocuğun eğitilmesi de önemli noktalar arasındadır.
İdrar yolu enfeksiyonu görülen çocukların çoğunda böbrekler ve mesane normaldir. Bununla birlikte enfeksiyonların sık görülmesine neden olan iki yaygın anomali de vezikoüreteral reflü (VUR) ve üriner obstrüksiyon (idrar yolu tıkanıklığı) olarak özetlenebilir.
VEZİKOÜRETERAL REFLÜ (VUR)
İdrarın akışı normalde böbreklerden üreterlere ve idrar torbasına doğru tek yönlüdür. Bu tek yönlü akım üreter ile idrar torbasının birleşim noktasında yer alan bir valf sayesinde mümkün olur. Vezikoüreteral reflü varlığında idrar idrar torbasından üreterler aracılığıyla böbreklere doğru geriye doğru kaçar. Bu ters akım nedeniyle böbreklere kadar zararlı mikroorganizmalar taşınabilir ya da çok daha ciddi seyreden böbrek enfeksiyonlarına (piyelonefrit) zemin hazırlanabilir.
ÜRİNER OBSTRÜKSİYON
İdrar akımının önüne geçen tıkanıklıkları idrar yolunun herhangi bir kısmında görülebilir. Bu tıkanıklıkların çoğunun nedeni doğumsal ya da daha sonradan ortaya çıkan darlıklardır.
6 ay içinde 3 veya daha fazla idrar yolu enfeksiyonu atağı geçirmek tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olarak kabul edilir ve altta yatan neden araştırılır. Aynı mikroorganizma ile tekrar enfekte olmak, iyi tedavi edilmeyen veya antibiyotik direnci olan enfeksiyonlar gibi durumlar bu duruma neden olabilir. İmmün yetmezliği olan çocuklarda da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu görülme sıklığı artabilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Sonuçları
Yenidoğan bebeklerde ateş, hipotermi, sarılık, kusma, beslenme bozukluğu, sepsis sık görülen semptomlar arasındadır. İnfantlarda (0-1 yaş arası bebekler) huzursuzluk, ateş, kusma, beslenme bozukluğu ve idrarda kötü koku en belirgin işaretlerdir. Okul öncesi çocuklarda karın ağrısı, kusma, gelişme geriliği, ateş, enürezis (idrar kaçırma) ve dizüri (idrar yaparken ağrı duyulması) sık görülürken okul çağındaki çocuklarda enürezis, pollaküri (çok sık idrara çıkma), dizüri, ateş ve kostovertebral açı hassasiyeti (böbreklerin bulunduğu kısımda fizik muayene sırasında hassasiyet) sık olarak gözlenebilir.
Bazı vakalar asemptomatik (belirti görülmeyen) olabilir veya nedeni bilinmeyen yüksek ateşe sebep olabilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi Nedir?
Tedavi yaklaşımı çocuğun semptomlarına, yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Enfeksiyonun derecesi, VUR gibi yapısal anomalilerin varlığı ve ilaca yanıt da tedavi yaklaşımını değiştirebilen faktörler arasındadır. Özellikle yenidoğan bebeklerde ve çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları hayatı tehdit edebileceğinden genellikle hastanede yatırılarak tedavi gerekir. İdrar yolu enfeksiyonlarında başlıca tedavi antibiyotik tedavisi olmakla birlikte en doğru tedavi yaklaşımını ve tedavi sonrası bakım planını uzman bir doktor hastaya özgü olarak belirlemelidir.
İdrar yolu enfeksiyonları genellikle hayatı tehdit eden ve şiddetli komplikasyonlara neden olan durumlar arasında yer almaz. Bununla birlikte hastanede yatarak tedavi gerektiren ve yakın takip ihtiyacı olan, çocuğun gelecekteki yaşam kalitesini etkileyebilecek komplikasyonlara neden olan vakalar ile karşılaşmak da mümkündür. Belirtilerin görülmesi halinde, beklenmedik hastalık seyrinde ve şiddeti azalmayan semptomların varlığında vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak, alanında uzman ve deneyimli bir doktor tarafından kapsamlı muayene olmak önemlidir. Tedavi ve takip sürecinde doktor ile işbirliği içinde olmak, yönergelere uyum sağlamak ve düzenli kontrolleri aksatmamak tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesi ve olası kalıcı hasarların önüne geçebilmek için oldukça önemli noktalar arasında yer alır.
Kaynak: Medicalpark
