Stoma, vücudunuzun bir bölümünden açılan açıklıktan vücudunuzdaki atıkların (idrar, gaita) atılmasını ifade eden bir durumdur.
Stomaya Neden İhtiyaç Duyulur?
Normal şartlarda ağızdan alınan besinler, sindirim ve boşaltım sistemi tarafından ayrıştırıldıktan sonra yararlı olan besin maddeleri kana karışır. Ayrıştırmadan arta kalan kısım ise vücudumuzdan idrar ve dışkı yoluyla uzaklaştırılır. Bazı hastalık durumlarında vücut bu işlevini yerine getiremez. Böylesi durumlarda vücudun en uygun yerinden açıklık sağlanarak ağızlaştırma işlemi gerçekleştirilir ve atıklar uzaklaştırılmış olur.
Stoma Çeşitleri Nelerdir?
Stomalar vücuttan atılamayan atıkların ağızlaştırma yapılarak atılmasıdır ve kolostomi, ileostomi ve ürostomi kolostomi olmak üzere üç tane çeşidi bulunmaktadır.
Kolostomi: Kolostomi, kalın bağırsağın bir ucunun yapılan bir cerrahi işlem sonrası karın ön duvarından açılan açıklıktan çıkarılması işlemidir ve buradaki oluşuma genel olarak stoma adı verilir. Hastalığınız geçici ise stomanız sonlandırılır ancak bağırsağınızın bir kısmının alınmasını gerektirecek bir rahatsızlığınız bulunursa o zaman kolostomi kalıcı hale gelebilir.
Kolostomi Açılma Nedenleri
- Kolon kanseri
- Crohn hastalığı
- Bazı travmalar
- Hirschsprung’s hastalığı
- Kolon tıkanması
- Bağırsak iskemisi ( bağırsak damarlarının tıkanması durumu)
- Fekal inkontinans (dışkı kaçırma)
Genellikle de karnın sağ alt kısmına açılır. İleostomi kalıcı ya da geçici olabilmektedir.
İleostomi Açılma Nedenleri
- Ülseratif kolit
- Konjenital (doğumsal) hastalıklar
- Ailesel adenomatöz polipozis
- Travmalar
- Kalın bağırsağın ve anüsün cerrahi ile tamamen alınması gerektiği ya da devre dışı bırakıldığı durumlar (tıkanmalar, kanserler, yaralanmalar vb.)
Ürostomi Açılma Nedenleri
- Konjenital (doğumsal) anomaliler
- Vajinal ve üretra-vajinal fistül
- Travmalar
- Tedavi edilemeyen idrar kaçırma durumları
- Nörolojik idrar veya gaita kaçırma
- Mesane, serviks, uterus, vajina, üretra veya prostat tümörleri
Vücudunuz atıkları idrar ve dışkı yoluyla atmaktadır ancak bazı durumlar normal fonksiyonları bozar ve atıklar uzaklaştırılamaz hale gelir. O durumlardan bazıları şunlardır:
- Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi hastalıklar
- Bazı karın travmaları (bıçaklı yaralanmalar, trafik kazaları ve diğer durumlarda)
- Kanser, tümör gibi oluşumlarda bölgenin cerrahi ile çıkarılması gereken durumlar
- Bazı nadir görülen genetik bozukluklar
- Konjenital (doğumsal) anomaliler
- Pelvik bölgeden alınan radyoterapi
- Tuvalete gidilemeyen durumlarda
- Prematüre bebeklerde ve yaşlılarda bağırsak kan akışı bozulduğu durumlarda
Kalıcı Stoma: Kalın bağırsak ve anüsünüzün cerrahi ile çıkarılması gereken durumlarda tercih edilir. Örneğin bağırsakta veya anüste tümör oluşumunda.
Geçici Stoma: Geçici stomalar başka bir bağırsak ameliyatı yapılacağı zaman veya ameliyat yapılan bölgenin dışkı ile temas etmemesi için dışkı yönünün değiştirilmesi gerektiğinde tercih edilir.
Stomanın Özellikleri
Stomalar, vücudunuzda bir açıklık meydana getirir ve atıklar vücudunuzdan uzaklaştırılır ancak nasıl göründüğü ile ilgili bazı endişeleri beraberinde getirmektedir. Stomanın özellikleri şunlardır:
- Stoma, genellikle koyu parlak kırmızı görünümündedir.
- İşlemden sonra stoma bölgesi ödemli görünümdedir ancak belli bir süre sonra bu görünüm kaybolur ve stoma küçülür.
- Stomada sinir uçları bulunmadığından ağrı hissi oluşmaz
- Stoma genellikle yuvarlak veya oval görünümlüdür
- Stoma kan damarları açısından zengindir bu nedenle ufak sürtünmelerde kanama olması normaldir.
Stoma açıldığında belli bir bakım rutini gerekmektedir. Yani cerrahi ile açıklık sağlandığından enfeksiyonlara karşı savunmasız hale geldiğinden hijyenik bir bakım gerektirmektedir. Bazen de komplikasyon başka bir nedenden oluşmaktadır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
- Stoma etrafında kullanılan ürünler cildi tahriş edebilir. Böyle bir durumda farklı ürünler denenmelidir.
- Bağırsak ile cilt arasında enfeksiyon gelişebilir.
- Bağırsak karın içine kaçabilir.
- Bağırsak yüzeyinde kanama olabilir.
- Bağırsakta tıkanma oluşabilir.
- Bağırsak cilt kenarında ayrılma olabilir.
Stoma Bakımı Nasıl Olmalı?
Stoma bakımı, cilt bakımı, stomalarda kullanılan aparatların kullanımı ve bakımı aynı zamanda vücudunuzda gerçekleşen operasyon sonrası oluşabilecek psikolojik sorunlara yönelik bakım sürecini ifade eder.
Stoma operasyondan hemen sonra ödemli görünmektedir. Birkaç hafta içinde de küçülmektedir. Stoma bakımında cilt bakımı oldukça önemlidir. Stoma aparatları 1 veya 2 parçalı set halinde bulunmaktadır. 2 parçalı setlerde cilt tabanına yapıştırılan ve cildi tahrişlerden ve atıktan koruyan taban kısmı yani adaptör ve atığın boşaltıldığı torba kısmı bulunmaktadır. Tek parçalı setlerde ise taban aparatı ve bağırsak torbası bir arada bulunmaktadır. Cilt bakımında dikkat edilmesi gereken durumlar ise şunlardır:
- Stoma aparatını takmadan önce el hijyeninizi sağlamalısınız ve cildinizi iyice temizledikten sonra kurulamalısınız.
- Cilt problemleri oluşmaması adına kaliteli cilt bakım ürünleri tercih etmelisiniz.
- Yağlı cilt bakım ürünleri kullanmayın çünkü stoma aparatları çevresine kullanılan bu tür malzemeler aparatın iyice tutunmasını engelleyebilir.
- Alkol içeren cilt bakım ürünleri cilte kuruma yapacağından tercih edilmemelidir.
- Stomanın çevresinde kıllar varsa aparat yapılmayabilir. Bu yüzden kıllarınızı almak işinizi kolaylaştıracaktır.
- Bölge temizliğinde makas, tıraş bıçağı ya da lazer tedavisi kullanmanın bir sakıncası yoktur.
- Güvenli bir tıraş bıçağı veya alet kullanıyorsanız temizledikten sonra iyice durulayın ve kurulamayı ihmal etmeyin.
- Temizlik yaparken sotamaya zarar vermemeye özen gösterin.
Stoma açıldığında atıkların atılması için etrafına aparat yerleştirilir. Dolayısıyla stomanın güvenliği stoma aparatının özenli bakımına bağlıdır. Aparat bakımında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ise şunlardır:
- Altı kapalı torbalarda torbanın 3/2 si dolduğuna atmanız gerekirken, altı kapalı olmayan torbalarda 3/2 dolduğunda boşaltanız gerekir.
- Torbayı 48 saatte bir değiştirmeniz gerekmektedir.
- Aadaptör cildinizin altında akıntı, kaşınma, dışkı akıntısı vs olmadığı müddetçe 3-7 gün cildinizin üzerinde kalabilir.
Stoma bakımında cilt bakımı oldukça önemli bir unsurdur. Bu nedenler bakımınızı ihmal etmemeli ve stomanızı ve cildinizi anormallikler açısından sık sık gözlemlemelisiniz. Cilt bakımında kullanılan cilt bakım ürünleri şunlardır:
- Cilt bariyeri
- Koku gidericiler
- Korse, kemer
- Gaz filtreleri
- Pudra
- Macun ( pasta): Macun, adaptörü stoma etrafına sabitler ve olası sızıntıları engelleyerek derinizi dışkıdan korumaktadır.
Vücudunuzda gerçekleştirilen işlemlerde vücudunuzda birtakım değişimler olduğundan beden algınız değişebilir ve endişe duyabilirsiniz. Çünkü onunla hayatınız geçirmek hayat içerisinde yaptığınız planlarınıza onu da dahil etmek zorunda kalırsınız. Stoma vücudunuzda değişim meydana getiren durumlardan bir tanesidir ve sizi düşündüren bu durum yönetilebilir.
Stomada aklınıza gelecek problemlerden ilki görünüşüyle alakalı olacaktır. Stomalar genellikle Karın alt tabanına yapılır ve giysilerini giydiğinizde görünmeyecektir. Kıyafet seçimi de oldukça önemlidir. Karın bölgesini sıkmayan, daha bol kıyafetler tercih etmelisiniz. Diyetinize de dikkat etmeli, bu konuda uzman desteği almayı ihmal etmemelisiniz.
Dünyada çeşitli nedenlere bağlı olarak (bağırsak obstrüksiyonu (tıkanması), bağırsak ve anüs tümörleri, doğumsal anomaliler) stoma cerrahisi uygulanabilmektedir ve ülkemizde ise yaklaşık 20.000 ostomili birey olduğu tahmin edilmektedir. Sonuç olarak stoma ile yaşamak, sanıldığı kadar nadir görülen ve yaşaması zor bir durum değildir.
Kaynak: Medicalpark
