Campbell-McBride otizm tanısı konulan oğlunun öfke nöbetleri, yemek bozuklukları ve problemli davranışlarının iyileştirilmesine yönelik olarak GAPS diyeti geliştirmiş ve olumlu sonuçlar almıştır. Geliştirilen GAPS diyetinin 10.000 otizmli çocuklara uygulanması ve başarılı sonuçlar elde etmesi sağlık alanına yenilikler getirmiştir.
GAPS diyeti başlıca bağırsak florasının iyileştirilmesini, bağırsakların temizlenmesini ve toksinlerin zararlı etkilerinden vücudu korumayı amaç edinir. GAPS diyeti başlıca 3 aşamadan oluşan bir eliminasyon diyetidir. Beslenme düzeninden bazı besin grupları çıkarılır ve kademeli olarak tekrar diyete eklenir. Hangi besin grubunun semptomlara yol açtığının anlaşılması sağlanır.
GAPS Diyeti Faydaları Nelerdir?
GAPS diyeti, sızdıran bağırsak sendromunun tedavisinde bağırsak duvarlarını iyileştirmek amacıyla uygulanan bir diyettir. Bağırsak florasının bozulması ile hasar meydana gelebilir ve bağırsaklar besinler ile birlikte zararlı kimyasal ve toksinleri kan dolaşımına verebilir. GAPS diyeti önerilen bireyler toksik maddelere yüksek oranda maruz kalan hastalardır. Toksinler bireyin sindirim sisteminden kaynaklanabilir ve vücuda yayılabilir. GAPS ile sistemleri toksinlerden arındırmak ve beyni olası tehlikelerden korumak amacıyla uygulanabilir. Bu kapsamda asıl tedavi sindirim sistemini, diğer doku ve organları temizlemek şeklindedir.
- Bağırsak mikro florasının dengesinin korunmasına yardımcı olabilir.
- Bağırsak mikrobiyotasının iyileştirilmesi sağlanabilir.
- Vücutta oluşabilecek oksidatif stres ve inflamasyon riskinin düşürülmesine yardımcı olabilir.
- Vücutta oluşan ve biriken toksinlerin uzaklaştırılmasına katkıda bulunabilir.
- Nörolojik ve davranışsal bozukluklar varlığında semptomların yönetilmesi sağlanabilir.
- Bakteriler ve ürettikleri toksik maddelerin beyne yayılması önlenebilir.
Diyetlerin yararlarının yanı sıra birtakım eksiklikleri veya riskleri olabilir. Bu riskler genellikle besin ögesi eksikliği, sindirim sistemi rahatsızlıkları şeklinde olabilir. GAPS diyeti bağırsak koşullarının iyileştirilmesine yönelik önerilen bir diyet olsa da bu durum kesin kanıtlara sahip değildir. Sızdıran bağırsağın nedenlerini ve bağırsak bariyerinin iyileşme koşullarını kanıtlayan klinik çalışmalar sınırlıdır. Bununla birlikte GAPS diyeti önemli ölçüde kısıtlayıcıdır. Besin ögesi eksikliğine sahip kişiler için bu durum tehlikeli olabilir. Ayrıca diyete yeni başlayan kişiler için yemek planlama ve pişirme zor olabilir. Çünkü GAPS diyeti dışarıdan hazır alınan gıdalar yerine evde hazırlamayı teşvik edebilir. Sindirim ve davranışsal bozukluklara sahip çocuklarda GAPS diyetinin uygulanması yeme düzeninin bozulmasına ve yetersiz beslenmeye neden olabilir. Ek olarak tam tahılların ve baklagillerin kısıtlanması vitamin ve mineral eksikliklerine yol açabilir.
GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?
GAPS diyeti giriş, tam GAPS ve çıkış diyeti olmak üzere 3 ana kısımdan oluşur. Giriş diyeti kendi içinde 6 bölüme ayrılır ve genellikle hastalıkların semptomları bu aşamada düzelmeye başlayabilir. Özellikle bağırsak mukozası ve bakteriler için faydalı olan vitamin ve mineraller, aminoasitler, yağlar, glikozaminler ve jelatinden oluşur. Bu maddeler bağırsak astarının oluşturulmasında etkili ögelerdir. Diyetin en kısıtlayıcı aşamasıdır ve bağırsak iyileşmesi aşaması olarak adlandırılabilir.
Diyetin ikinci aşamasına geçmek için birtakım semptomların düzelmesi beklenebilir. Besinlerin diyete kademeli olarak eklenmesi bazen gecikebilir ve vücudun yeni besine hassasiyeti oluşabilir. Giriş diyeti aşamasında semptom ve belirtiler iyileştirildikten sonra tam GAPS diyetine geçiş yapılabilir. Tam GAPS diyeti yaklaşık 2 yıl boyunca yapılabilir. Bu aşamada bağırsak mikro florasının dengelenmesi, iyileştirilmesi amaçlanır ve genellikle semptomlar tamamen ortadan kalkar. Son aşama olan GAPS diyetinden çıkış diyeti ise bağırsak florasının tamamen iyileşmesiyle sonuçlanır. GAPS diyetinin bitişinden sonra sindirim sisteminin en az 6 ay boyunca normal fonksiyonlarını yürütmesi beklenir ve sonrasında diyette yasaklanan besinlerin tüketilmesine izin verilebilir.
GAPS Giriş Diyeti
GAPS giriş diyeti 3 hafta ila bir yıla kadar devam edebilir. Giriş diyeti 6 evreye ayrılır ve amaç geçirgen olan bağırsak astarının iyileştirilmesidir. Besinler tüketildiğinde bağırsakları rahatsız etmeyecek düzeye geldiğinde besinlerin tolere edildiği anlaşılabilir. Besinler tolere edildiğinde bir sonraki aşamaya geçilebilir. Giriş diyetinin 6 evresi şu şekilde verilebilir:
- Evre 1: Ev yapımı et, kümes hayvanları, balık ve sebze suları ile yapılan çorbalar, ev yapımı fermente peynir altı suyu, yoğurt, kefir gibi fermente gıdalar, zencefil, papatya vb. taze bitki çayları tüketilir. Kabızlığı olanlar için ekşi krema ve fermente sebze suları; ishal olanlar için ev yapımı yoğurt ve peynir altı suyu önerilebilir.
- Evre 2: 1. evre diyetine ek olarak çiğ organik yumurta sarısı, ev yapımı tereyağı ve fermente balık eklenir. Bu evrede baharatlardan kaçınmak gerekir. Fermente sebze ve sebze suları tüketilebilir.
- Evre 3: Olgun avokado, organik fındık ezmesi, yumurta ve krepler, fermente sebzeler, lahana turşusu eklenebilir.
- Evre 4: Izgara ve kavrularak pişirilmiş etler, soğuk sıkım zeytinyağı, taze sıkılmış meyve suları, fındık, badem ve tohum unları ile yapılan ekmekler listeye eklenebilir.
- Evre 5: Diyet listesine pişmiş elma püresi, marul ve kabuksuz salatalıktan başlayarak çiğ sebzeler, çiğ sebze sularına meyve suyu eklenerek devam edilebilir. Ancak narenciyeden kaçınılması gerekir.
- Evre 6: Soyulmuş çiğ elma ile başlayarak çiğ meyveler, bal, kuru meyvelerle yapılan kekler, hindistancevizi ve sütü listeye eklenebilir.
GAPS tam diyet aşaması iki yıla kadar sürebilir. Bu aşamada günlük beslenmede uyulması gerekenler şunlardır:
- Taze et,
- Balık ve deniz ürünleri,
- Organik yumurtalar,
- Sebzeler,
- Fındık ve tohum unlarından yapılan unlu mamuller,
- Yoğurt, kefir, lahana turşusu vb. fermente gıdalar.
GAPS Çıkış/Yeniden Giriş Diyeti
Son aşama olan GAPS çıkış diyeti veya yeniden giriş diyeti, ilk 2 aşamada yasaklanan besinlerin diyete geri alınmasını içerir. Ancak önemli olan husus tam GAPS aşamasından sonra en az 6 ay normal sindirim işlevlerine sahip olmaktır. Semptomların iyileştirilmemesi durumunda son aşamaya geçilmeyebilir. Bu aşamada yasak yiyecekler yavaş yavaş diyete alınır ve küçük porsiyonlarda tüketilir. Her dâhil etme uygulamasında yeni bir besin tercih edilebilir. Her seferinde dâhil edilen besinlerin herhangi bir belirti ve semptoma neden olmaması halinde diğer besinlere geçilebilir. GASP çıkış diyetine patatesler, glutensiz tahıllar ve fermente besinler ile başlanması önerilebilir. Bununla birlikte rafine, işlenmiş ve paketlenmiş gıdaların diyete dâhil edilmemesi gerekir. Olası besin ögesi yetersizliklerini önlemek veya iyileştirmek amacıyla diyete çeşitli takviyeler eklenebilir. Probiyotikler, prebiyotikler, esansiyel yağ asitleri vb. bu takviyeler arasında sayılabilir.
GAPS Diyeti Hakkında Sık Sorulan Sorular
GAPS DİYETİ NE KADAR SÜRER?
GAPS diyeti Campbell-McBride'a göre bağırsak florasını ve astarını tamamen iyileştirmeyi içerir. Bu kapsamda GAPS diyetinin tamamının 18 ay ila 2 yıl sürebileceği öngörülebilir. Bu süre kişinin besinlere toleransına bağlı olarak artabilir veya azalabilir.
GAPS DİYETİNDE NELER YASAK?
GAPS diyetinde başlıca tahıllar (buğday, pirinç, mısır, arpa, yulaf vb.), tahıl ürünleri (ekmek, makarna, kahvaltılık gevrek), nişastalı sebzeler (patates, yaban havucu, tatlı patates vb.), şeker, pekmez, akçaağaç şurubu, mısır şurubu, aspartam gibi yapay tatlandırıcılar, süt ve süt ürünleri, kurabiye, kek ve dondurma, paketli ve işlenmiş besinler, kinoa, karabuğday, sorgum ve darı, ticari yoğurtlar yasaklar arasındadır.
GAPS DİYETİ RİSKLİ Mİ?
GAPS diyeti kısıtlayıcı bir diyet olduğundan herkese önerilmeyebilir. Özellikle yeme davranışı bozukluğu olan kişilerde olumsuz etkiler bırakabilir. GAPS diyetinin size uygun olup olmadığını merak ediyorsanız doktorunuza danışınız.
Kaynak: Medicalpark
