Çanakkale tarihi ve geçmişte barındırdığı multikültirel sosyolojik yapısı ile farklı mimari çeşitliliklere ev sahipliği yapıyor. Türk, Rum ve Musevi kültürlerinin bir arada yaşadığı bu kentte, uzun yıllar boyunca farklı mimari tarzlara ev sahipliği yaparak çok katmanlı bir kültürel doku oluşturdu. Bu mimari yapılan şehrin dört bir yanında görülebiliyor. Ancak, bu kültürel mirasın önemli bir kısmı bugün ilgisizlik ve ihmal nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya...
Bu yapılar, bir zamanlar çok kültürlü yaşamın simgeleri olarak varlıklarını sürdürürken, günümüzde büyük bir kısmı bakımsızlıktan ötürü kullanılmaz halde. Bazı tescilli yapılar günümüzde hala konut veya işyeri olarak kullanılsa da, yüzlerce yapı kaderine terk edilmiş durumda. Özellikle eski mahallelerde yer alan bu binalar, çöp ve pislik içerisinde, her geçen gün biraz daha yok oluyor…
327 koruma altında yapı bulunuyor
Çanakkale’de koruma altında merkez ve köyler dahil 327 tescilli yapı bulunuyor. Bu yapılar, yasalar gereği korunması gereken taşınmaz kültür varlıkları arasında yer alıyor. Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yapı esasları ve denetimine dair yönetmelikte belirtilene göre; esaslı onarımlarda, tescilli yapı için hazırlanacak rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ve diğer belgeler koruma bölge kuruluna sunuluyor. Koruma bölge kurulunun onayladığı proje ve koşullarda uygulama gerçekleştiriliyor. Uygulamalara ilişkin denetlemeyse; Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, Proje Büroları ile Eğitim Birimlerinin Kuruluş, İzin, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğe göre yapılıyor. İlgili idareler; taşınmaz kültür varlığı parselinde ek veya eklenti suretiyle yapılacak yapılar, sit alanı veya koruma alanı içinde yeni inşa edilecek yapılar ve taşınmaz kültür varlıklarının restorasyonu ile ilgili olarak koruma bölge kurulu tarafından onaylanmış projelerde değişiklik yapamıyor ancak, inşa edilecek yapının fen ve sağlık şartlarının mevzuata uygunluğunu kontrol ediyor. Koruma bölge kurulu, bu projeleri detaylıca inceleyip onaylıyor ve yalnızca onaylanan projeler doğrultusunda restorasyon uygulamaları yapılabiliyor. Uygulamalara ilişkin denetlemeler, Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları (KUDEB) tarafından yürütülüyor. KUDEB’in bulunmadığı yerlerde ise koruma bölge kurulu müdürlüğü denetimi üstleniyor.
Bu süreçler, genellikle zaman alıcı ve maliyetli olduğundan, birçok tarihi yapının restorasyonu yıllarca tamamlanamıyor. İlgili projeler onaylanmış olsa dahi, restorasyon için gerekli finansmanın sağlanamaması, yapıların daha da harap olmasına neden oluyor.
Acil restorasyon gerekiyor
Çanakkale’deki yüzlerce tescilli yapı, çürümeye terk edildiği bu durumda yerel yönetimlerin harekete geçmesi bekleniyor. Hem tarihi hem de kültürel açıdan öneme sahip olan bu yapıların kurtarılması, Çanakkale’nin tarihsel mirasını koruma ve şehrin turizmine katkı sağlama açısından fırsat da sunuyor. Çanakkale’nin farklı kültürlere ev sahipliği yapan zengin geçmişini korumak ve gelecek nesillere bu yapıları aktarabilmek için acil bir restorasyon sürecinin başlatılması hayati önem taşıyor.
Atakan Alkış
