Fonksiyonel olarak adlandırılan besinler temel gıda gereksinimini karşılamanın yanında bazı hastalıkları önleme, hastalığa yakalanma riskini azaltma, vücut için tıbbi fayda sağlama gibi görevleri de üstlenirler. Reyhan otunun faydaları, kokusu, rengi, aroması ve farmakolojik özellikleri sebebiyle kullanımı oldukça sık tercih edilir. Reyhan Nedir?
Reyhan faydaları dolayısıyla oldukça sık kullanılan, Lamiaceae ailesi üyelerinden biri olan genellikle ılıman bölgelerde yetişen bir bitki türüdür. Reyhan Türkiye’nin hemen her bölgesinde yayılışa sahiptir fakat en çok Ege Bölgesi ve Akdeniz Bölgesinin kıyı kesimlerinde yetişir. Dünya üzerinde ise en çok Asya, Afrika ve Orta Amerika’da yetişir.
Reyhan içerdiği uçucu yağdan dolayı oldukça aromalı bir kokuya sahiptir. Bu yüzden gıda, parfümeri ve baharat sanayinde oldukça sık kullanılır. Ayrıca reyhan otunun faydaları arasında mor renkte olduğundan dolayı gıda boyası yapımı ve yemek tabaklarının dekorasyonu da yer alır.
Sahip olduğu biyoaktif bileşiklerden dolayı ise halk sağlığında geleneksel bir kullanıma sahiptir ve birçok hastalığın ya önlenmesinde ya da tedavisinde tercih edilir. Reyhanın faydaları arasında antifungal etki, insektisit olarak kullanım ve antioksidan aktivite yer alır. Reyhanın tüm bu kullanım alanlarından dolayı ıslahı ve yetiştiriciliğine yönelik çalışmalar hız kazanarak devam etmektedir.
Reyhanın Faydaları Nelerdir?
Reyhan faydaları iyi tanımlanmış oldukça çeşitli biyoaktif bileşikler içerir. Farmakolojik etkileri bulunan bu bileşikler hem hastalıkların önlenmesinde hem de tedavisinde görev alır. Reyhan diyabet hastalığından kalp hastalıklarına kadar çok geniş bir yelpazede fayda sağlar.
Reyhanın faydaları arasında şunlar yer alır:
• Oksidatif stresin azaltılmasına yardımcı olur. Fesleğen antioksidan içerik açısından çok zengindir. Özellikle içerdiği öjenol antioksidan aktivite gösterir ve beta karotenlerle beraber çalışarak vücuttaki hücre hasarını önlemeye çalışır. Hücre hasarı kanser, kalp hastalıkları, iltihaplı eklem hastalıkları, şeker hastalığı gibi rahatsızlıkların oluşmasına zemin hazırlar. Reyhan bitkisi tüm bu metabolik ve enfeksiyonlu hastalıklara yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olur.
• Reyhan otunun faydaları arasında kan şekerinin belli bir seviyede seyretmesine yardımcı olup düzenleyici görev yapmak yer alır. Beslenme düzenine eklenen reyhan, yüksek kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olur ve şeker hastalığına bağlı olarak oluşabilecek komplikasyonları önlemeyi destekler.
• “Reyhanın faydaları nelerdir?” sorusuna kalp ve damar hastalıklarının önlenmesine yardımcı olur cevabı verilebilir. Reyhan yüksek tansiyon başta olmak üzere birçok kalp hastalığında faydalı bulunmuştur. Reyhanın tansiyonu düşürmedeki mekanizmasının kalsiyum kanallarını tıkamasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca yine içerdiği magnezyumdan dolayı kan damarlarını gevşeterek hem tansiyonun düşmesine yardımcı olur hem de kan akışını iyileştirir.
• Vücuttaki inflamasyonun azalmasına yardımcı olur. Reyhanda bulunan öjenol, linalool ve citronellol gibi esansiyel yağlar vücuttaki enfeksiyon etkenleriyle savaşmaya yardımcı olur. Bu anti-inflamatuar özellikler, artrit gibi inflamatuar durumlara yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca enfeksiyonlu bağırsak hastalıklarının semptomlarını düzeltmeye fayda sağlar.
Reyhanın Kullanım Alanları Nelerdir?
Reyhan faydaları dolayısıyla sağlık sektöründen gıda sektörüne kadar çok geniş bir alanda kullanıma sahiptir.
Reyhanın kullanım alanları arasında şunlar yer alır:
• Baharat olarak kullanım: Reyhan özellikle Türkiye’de baharat olarak oldukça sık kullanılır. Baharat olarak kullanımda taze şeklinden çok kurutulmuş hali daha sık tercih edilir. Özellikle Mısır’da kuru reyhan faydaları ile iyi tanınır ve çok büyük ticari satış oranlarına sahiptir. Çünkü sıcak bölgelerde büyüyen reyhanlar daha yüksek biyokütleye sahip olur ve yüksek verimle ürün verir.
• Uçucu yağının çıkarılarak kullanımı: Reyhan bitkisinin içerdiği yağ oldukça aromatik bir kokuya sahiptir. Bu sebeple kozmetik sanayinde birçok kullanım alanına sahiptir. İçerdiği linalol ve citral oranı ne kadar yüksek ise uçucu yağ kozmetikte kullanıma o kadar elverişli ve değerli sayılır. Citral oranı yüksek olanların önemli oranda ticareti de yapılır. Ayrıca estragol içeriği yüksek olanlar temizlik sektöründe yaygın olarak tercih edilir.
• Gıda şeklinde kullanım: Reyhan sahip olduğu aroma, tat ve koku nedeniyle gıda sektöründe oldukça yaygın kullanılır. İtalya’da yetişen ve İtalya Reyhanı olarak bilinen çeşidi pesto sosun bileşimine katılır. Aroması dışında renginden yararlanmak için kullanımı da tercih edilir. Bu amaçla reyhandan gıda boyalarının üretiminde yararlanılır. Avrupa’da ise taze hali süt ve peynir gibi ürünlerin üretiminde hem aroma verici olarak hem de maya amacıyla kullanılır.
• Bitkisel çay şeklinde kullanım: Reyhanın kurutulmuş yaprakları demleme usulüyle çay haline getirilerek tüketilebilir. Reyhan çayının faydaları reyhanın diğer tüketim şekillerindeki ile benzerdir. Fakat tüketimi kolay olduğundan daha sık tercih edilir.
• Şerbet ve reçel olarak kullanımı: Malatya’nın Arapgir belediyesi reyhanın oldukça değişik versiyonlara getirerek satışa çıkarmış ve reyhanın tanıtımına öncülük etmiştir. Bu versiyonlar arasında şerbet ve reçel de yer alır.
• Peyzaj mimarisinde kullanım: Reyhanın hem mor renkli olanı hem de diğer çeşitleri görüntü olarak oldukça gösterişlidir. Bu sebeple peyzaj alanında dekorasyon amacı ile kullanılır.
Reyhanın Yan Etkileri Nelerdir?
Reyhan faydaları dolayısıyla uygun dozlarda ve doktor ya da eczacıya danışarak alındığında oldukça güvenli bir gıda kaynağıdır. Hatta reyhan çayının faydaları iyi bilindiğinden belli miktarlarda tüketimi önerilir. Fakat her bitkisel üründe olduğu gibi reyhanda da bazı kısıtlamalar mevcuttur.
Mor reyhan faydaları arasında damarlarda gevşeme sağlayıp yüksek tansiyonun düşürülmesi yer alır. Fakat yüksek miktarlarda tüketildiğinde kan basıncını normalden fazla düşürebilir. Özellikle tansiyon ilacı kullanan kişiler reyhan tüketimini kısıtlamalıdır.
“Reyhanın faydaları nelerdir?” sorusuna pıhtılaşmayı yavaşlatır cevabı verilebilir. Bu yüzden hemofili hastaları başta olmak üzere pıhtılaşma sorunu yaşayan ve bununla alakalı ilaç kullanan kişiler bilinçsiz reyhan tüketiminden kaçınmalıdır. Yüksek dozlarda kullanılan reyhan kanamaya eğilimi arttırarak istenmeyen sonuçlara yol açabilir.
Reyhan Hakkında Sık Sorulan Sorular
REYHAN HAMİLE KADINLAR İÇİN GÜVENLİ MİDİR?
Kuru reyhan faydaları açısından oldukça sık tercih edilse de yaprakları önemli miktarlarda estragole olarak adlandırılan fitokimyasal içerir. Bu nedenle fesleğen yaprakları hamile veya emziren anneler ve çocuklar için güvenli değildir. Düşüklere ve erken doğumlara sebep olabilir. Bu yüzden hamile kadınlar ve emziren anneler doktor bilgisi dahilinde reyhan tüketmelidir.
REYHAN VE FESLEĞEN AYNI BİTKİ MİDİR?
Ocimum basilicum adlandırması hem reyhan hem de fesleğen için kullanılır. Tek bir latince isme 2 farklı türkçe isimlendirmenin atf edilmesinin sebebi reyhan ve fesleğenin arasında bariz bir görünüm farkı olmasıdır. Türkiye’nin İç ve Doğu Bölgelerinde daha çok mor renkli, geniş yapraklı türlerin üretimi ve tüketimi yaygındır. Bu yörelerde bitki reyhan olarak adlandırılır.
Ve mor reyhan faydaları ile daha çok ön plana çıkar. Türkiye’nin batısında ve sahil kesimlerinde ise ticarette ön plana çıkan yeşil yapraklı türler yaygındır. Bu yörelerde ise bitki fesleğen olarak adlandırılır. Sonuç olarak ise reyhan ve fesleğen 2 farklı bağımsız tür değildir. Farklı isimlendirmenin farklı görünüme sahip olmalarından dolayı ortaya çıktığı düşünülmektedir.
REYHANIN BESİN DEĞERİ NEDİR?
Reyhan besin değeri oldukça yüksek bir bitkisel gıdadır. 5 gram taze reyhan;
• 0.2 gram protein,
• 0.1 gram karbonhidrat,
• 0.1 gram lif içerir.
Reyhan ayrıca vitamin ve mineraller açısından da oldukça zengindir. Vitamin ve mineral içeriğinden yararlanmak için hemen her kısmı kullanılabilse de en çok uçucu yağı tercih edilir. Uçucu yağ omega-3, linalool, pinen, estragol, cienol, öjenol içerir. Ayrıca A vitamini, C vitamini, K vitamini, kalsiyum, manganez, magnezyum, demir, çinko ve potasyum içeriği de oldukça yüksektir.
Eğer birden fazla kronik hastalığınız varsa ve çoklu ilaç kullanımınız mevcut ise reyhanı doktor veya eczacılara danışarak beslenme düzeninize eklemelisiniz. Aksi takdirde oluşacak ilaç etkileşimleri hayati sorunlara yol açabilir.
Kaynak: Medicalpark
