Artık marketlerde gördüğümüz çoğu ürünlerin yetiştirilmesiyle ilgili çalışmalar yapılıyor.
Artık marketlerde gördüğümüz çoğu ürünlerin yetiştirilmesiyle ilgili çalışmalar yapılıyor. Uygun çeşitler tarıma kazandırılmaya çalışılıyor. Bunlardan biri de yer bademi. Aslında tanıdık bir yabancı otun, topalak olarak bildiğimiz bitki türünün akrabası. Aynı cinse mensup.
Yer bademi (Cyperus esculentus), toprak bademi veya kaplan kuruyemişi olarak adlandırılan, yumruları yenilen bir tür.
Yer bademi, yetiştiği coğrafyalarda yabani ot olarak da bulunmaktadır. Hindistan’dan güney Avrupa ve Kuzey Afrika’ya kadar olan çok geniş alanlarda bulunmaktadır. Ilıman bölgelerde topalak olarak bilinen yabancı otla aynı cinste yer almakta, küçük yumrularının tatlı oluşuyla ondan ayrılmaktadır. Genellikle istilacı bir tür olarak bilinir, tarıma elverişli olmayan bataklık alanların değerlendirilmesinde kullanılır. Çeltik tarlalarında ciddi sorun yaratır.
Yer bademi, antik Mısır'da hanedan dönemlerinde önemli bir besin olarak kullanılmıştır. Kuru yumruları yaklaşık 6000 yıl öncesine ait mezarlarda bulunmuştur. O zamanlarda, yer bademi, kavrularak, veya öğütülüp balla karıştırılarak yenmiştir. Yumrularının merhem yapımında kullanıldığına dair bilgiler de bulunmaktadır. İspanya’ya Endülüs Emevileri döneminde götürülmüştür.
Yer bademi, tek yıllık olmakla birlikte, toprak altındaki yumrularından sürekli çoğaldığından çok yıllık gibi davranmaktadır. Tohum, rizom veya yumrularıyla çoğalmaktadır. Sapları üçgen kesitlidir. Bitki yaprakları çok sert ve liflidir.
Yumruları 0,3 - 1,9 cm çapındadır ve renkler sarı, kahverengi ve siyah arasında değişir. Bir bitki tek bir büyüme mevsimi boyunca birkaç bine yakın yumru üretebilir. Toprak altında kalan yumruları yeni bir bitki oluşturma yeteneğindedir ve bu özelliğiyle istilacı bir yeteneğe sahiptir.
Yer bademi genellikle ılıman iklime sahip bölgelerde yetiştirilir. Kumlu, nemli ve nötr topraklarda daha iyi gelişir.
Yetiştiriciliğinde genellikle yumrular kullanılmakta ve dikimi genellikle sıra arası 60 cm, sıra üzeri 15 cm olacak şekilde yapılmaktadır.
Nisan ve Mayıs ayları arasında dikim yapılır, kasım sonuna doğru hasat edilir. 110-120 günde yumru hasadı yapılabilir. Dönüme yumru verimi 2 tona kadar çıkabilir.
Hasat genellikle Kasım veya Aralık aylarında gerçekleştirilir. Hasadı yerfıstığı hasadına benzer. Kurutma güneşli havalarda gerçekleştirilir. Ancak mevsim kış olduğu için yapay kurutma sistemlerinden yararlanmak gerekir.
Kurutulmuş yer bademi pürüzsüz, yumuşak, tatlı ve fındığa benzer bir tada sahiptir. Çiğ, kavrulmuş, kurutulmuş, pişmiş halde atıştırmalık olarak ve sütü veya yağı çıkarılarak da tüketilir. Sütü, laktoz intoleransı olanlar için ideal bir kaynaktır.
Yer bademi yumruları %20-36 arasında yağ içerdiğinden, biyodizel üretimi için de düşünülmektedir.
Eskiden beri önemli bir kültürü olan yer bademi, yer fıstığına alternatif olabilecek bir potansiyele sahip görünüyor. Veriminin yüksekliği, batak alanlarda yetişebilme özelliği, yeni bir tür olabilme yeteneklerini destekliyor.
125 gramlık paketlerde 15 liraya satılıyor. Sanki kazandıracak gibi. Ektikten sonra tarlayı elinden alıyor zaten. Hasadı dışında zahmeti yok neredeyse.
