Teşbih ağacı, güney Asya kökenli olmakla birlikte, dünyanın pek çok bölgesinde ve ülkemizde peyzaj bitkisi olarak kullanılmaktadır.
Teşbih ağacı, güney Asya kökenli olmakla birlikte, dünyanın pek çok bölgesinde ve ülkemizde peyzaj bitkisi olarak kullanılmaktadır. Yağı ve özsuyu çok çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Yağı genellikle Neem yağı olarak bilinmektedir.
Neem yağı, teşbih ağacının meyvelerinden ve tohumlarından elde edilmektedir. Orijinini aldığı Hint yarımadasında yaprağını dökmemektedir. Dünyanın diğer bölgelerinde yaprağını dökmektedir. Meyveleri ilkbaharda yaprak açıncaya kadar üzerinde kalmaktadır. Üzerinde böcek ve sinek barındırmamasıyla dikkati çekmektedir. Organik tarımda en fazla kullanılan ürünlerden biri olan neem yağı, yüksek oranda azadrin etken maddesi içermektedir.
Neem yağı, tohumları suya batırılmakta ve bir süre bekletildikten sonra preslenerek elde edilmektedir. Tohumlar suda uzun süre beklerse yağ verimi artmakta, ancak yağın rengi altın sarısından koyu kahverengiye, hatta kırmızıya dönmektedir. Yağı çok güçlü bir kokuya sahiptir. Yerfıstığı ile sarımsak kokusunun bileşimini andırmaktadır.
Yağ, esas olarak trigliseritlerden oluşmaktadır. Acı tadı ise triterpenoid içermesinden kaynağını almaktadır.
Azadrin, neem yağında en iyi bilinen ve incelenen triterpenoittir. Nimbin ise, neem yağının bazı antiseptik, antifungal, antiperitik ve antihistaminik özelliklere sahip başka bir triterpenoittir.
Neem yağı, %6-16 arasında linoleik asit, %25-54 arasında oleik asit, %16-33 arasında palmitik asit, %9-24 arasında stearik asit içermektedir.
İşleme yöntemleri yağın bileşimini etkilemektedir. Soğuk sıkım yanında çözücü kullanılarak da yağ elde edilmektedir. Tohumlarda yağ oranı % 45’e kadar çıkabilmektedir.
Neem tohumu yağı, fabrikalarda çekirdek zeytinyağında olduğu gibi hamur haline getirilmekte ve hekzan kullanılarak elde edilmektedir. Bu şekilde elde edilen yağın kalitesi düşüktür ve sabun yapımında kullanılır. Bazen vücut ve el kremleri de yapılmaktadır.
Neem yağı için lamba yağı olarak da kullanılır. Özellikle tapınaklarda yaygın kullanımı vardır. Sağlık ve mali durumları iyileştireceğine inanılır.
Neem yağı, geleneksel Hint tıbbında da kullanılmaktadır. Baş ve boyun kemoterapilerinde akut cilt toksisitesinin azaltılmasında etkili olduğu da bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Neem yağının en çok kullanım alanı, organik böcek öldürücü ilaçların yapımıdır. 200 civarında böcek türüne etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Neem yağı, pancar kurdu, yaprak bitleri, tripsler, solucanlar, nematodlar, sinekler, beyazsinek, tuta, akar türleri, zeytin sineği, dal güvesi başta olmak üzere onlarca böcek türüne karşı insektisit olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bal arıları, uğur böcekleri gibi yararlı böcek türlerini de öldürmektedir.
Neem yağı, bazı mantar ve bakteri türlerine karşı da etkili olmaktadır.
Bitkisel kökenli olup da neem yağı kadar etkili bir böcek öldürücü henüz bulunmamıştır. Ticari olarak değişik isimler altında, neem yağı kullanılarak üretilmiş çok sayıda böcek öldürücü zirai ilaç bulunmaktadır. Sentetik kimyasallara göre çok pahalı olan bu ilaçlar, organik tarımda en çok kullanılan ilaçlar arasında yer almaktadır.
