Birkaç gün önce Amerika Birleşik Devletleri’nin Montana ve Colorado eyaletlerinde birçok şehirde kutup girdabı ile kısa sürede sıcaklık 30-33 derece birden düştü.
Birkaç gün önce Amerika Birleşik Devletleri’nin Montana ve Colorado eyaletlerinde birçok şehirde kutup girdabı ile kısa sürede sıcaklık 30-33 derece birden düştü. Bir gün öncesinde 30-35 dereceler ile yaz mevsimini yaşayan ABD halkı, saatler içerisinde aniden kış mevsimine geçti, sıcaklık 1-3 derecelere düştü. Bazı bölgelere kar yağdı. Geçtiğimiz yıllarda benzer iklim olayı can ve mal kayıplarına da neden olmuştu.
Peki, bu girdap nasıl oluşuyor. Arktik salınım olarak da bilinen soğuk hava sarkması, basınç anormalliklerinden köken almaktadır.
Kutuplarda açısı daralan güneş ışınlarından dolayı, yeryüzüne ulaşan ışın miktarı önemli derecede azalır. Hava ısınmaz ve deniz seviyesinde yüksek basınç alanı oluşur.
Soğuk hava daha yoğun ve ağır olduğu için aşağı doğru çökme eğilimi gösterir. Çöken bu soğuk hava enversiyon oluşturur.
Isınan sıcak hava hafif olduğu için yükselir ve sıcak hava yükseldikçe soğur. Fakat bazen bu olay normal seyrinin dışına çıkar ve sıcak hava yükselirken belirli bir yükseklikte kendinden daha sıcak bir hava kütlesi ile karşılaşır. Bu olaya sıcaklık terselmesi, enversiyon adı verilir. Sıcaklık terselmesi, genelde çukur bölgelerde ve vadilerdeki yerleşmelerde görülür. Vadi tabanlarındaki ve çukur bölgelerdeki hava, güneşi görmediği zamanlarda daha yüksek kesimlerdeki havaya göre, soğuk hava biriktiği için çok daha soğuk olur.
Bu enversiyon seviyesinin üstünde yoğunluk farkından dolayı bir alçak basınç oluşur. Bu alçak basınca, kutup girdabı veya polar girdap adı verilir.
Girdap kuvveti ne kadar güçlüyse aşağı seviyedeki soğuk hava kütlesi, daha düşük enlemlere inmeden tutulur. Atmosferin daha üst seviyelerinde oluşan alçak basınç, alt katmanlardaki soğuk havayı spin hareketi ile sararak yukarı doğru çeker ve dağılmasını önler.
Eğer kutup bölgesinde oluşan soğuk hava, dağılmadan tutulabiliyorsa buna pozitif kutup girdabı adı verilmektedir. Tam aksine, bu girdap kuvvetinin zayıf kaldığı ve soğuk havanın dağılarak sıcak enlemlere doğru aktığı, kuzey kutbunun biraz aşağısındaki enlemlerde basınç değerini arttırdığı duruma ise negatif kutup girdabı adı verilmektedir.
Kutup girdabı daha çok kış mevsiminde etkili olmaktadır. Kutupsal soğuk hava kütlesi yalnızca kış ayları belirgin bir karakter kazanmaktadır.
Kuzey Avrupa ile Amerika'nın doğu sahilleri bol yağışlı ve nispeten ılık hava koşullarının etkisi altındadır.
Kutup girdabı, güney enlemlere doğru sarkarken, sıcaklık düşüşleri kutuplara yaklaşır. Geçtiğimiz günlerde meydana gelen kutup salınımları bazı bölgelerde 40 dereceye yakın sıcaklık düşüşlerine neden olmuştur.
Kutup girdabının önemli etkilerinden bir tanesi de, ortaya çıkan basınç nedeniyle Akdeniz havzası ve çevresinin yoğun yağışlara maruz kalması. Akdeniz kıyıları sel ve hortumlardan çok zarar görmektedir. Geçen yıl çölleri bile sel basmıştır.
Kutup girdabının daha güçlü bir şekilde güneye sarkmasıyla ilgili henüz sağlıklı tahminler yapılamamaktadır.
