Bugünlerde sahillerde rengarenk çiçekleriyle herkesin dikkatini çeken kum zambağı, kaybolan türler içerisinde yer alıyor.
Bugünlerde sahillerde rengarenk çiçekleriyle herkesin dikkatini çeken kum zambağı, kaybolan türler içerisinde yer alıyor. Sahilleri dolduran insanoğlu, kum zambağına yaşayacak alan bırakmadı neredeyse.
Kum zambağı veya deniz nergisi olarak bilinen soğanlı bir tür olan kum zambağı, Kanarya Adalarından başlayan ve tüm Akdeniz sahillerine yayılan bur coğrafyada sıklıkla bulunmaktadır. Karadeniz kıyılarında da bulunmaktadır. Türkiye, Portekiz, Fas, Suriye, İsrail, Bulgaristan, Gürcistan gibi ülkelerde oldukça yaygındır. Karadeniz’in ılıman doğu ve batı sahillerinde derin koylarında bulunan kumullarda da rastlanmaktadır.
Kum zambağı, kumsallarda ve kıyı kumullarında yetişmektedir. Gevşek kumulları tercih etmektedir. Dalgalarla sürekli hareket eden kumullarda bulunan kum zambağının yaprakları genellikle kuma gömülmektedir.
Kum zambağı, uzun saplı, geniş yapraklı, yaprak dökmeyen soğanlı çok yıllık bir bitkidir. Bununla birlikte yaz aylarında yüksek sıcaklıktan zarar gören yapraklar kuruyabilmektedir. Çiçek sapı 40 cm kadar boylanmaktadır. 15 cm kadar uzun çiçeklere sahiptir. Bu nedenle zambağa benzetilmektedir. Çiçekler beyaz olup, korolla şeklinde olan taç yapraklar uca doğru açılarak zambağı andırır. Çiçeklerin hoş, egzotik ve çok ince bir zambak kokusu vardır. Normal günlerde bu kokuyu duymak zordur. Ancak rüzgârsız gecelerde, yaz sonunda, genellikle ağustos ve eylül aylarında kokusu hissedilmektedir. Ağustos ayında başlayan çiçeklenme ekim ayı ortalarına kadar sürmektedir.
Kum zambağının çiçekleri oldukça derin bir korollaya sahip olduğundan normal arı ve böceklerle tozlaşmamaktadır. Tozlaşma ve tohum tutumunda sadece şahin güvesi faydalı olmaktadır. Şahin güvesi de sadece rüzgârın çok düşük olduğu dönemlerde çiçeği ziyaret edebilmektedir. Kendi çiçek tozuyla tozlaşmadığı için, mutlaka diğer bitkilerden şahin güvesinin polen taşıması gerekmektedir. Tozlaşmada rüzgâr etkili olmamaktadır.
Yetiştiriciliği son derece kolay olan kum zambağı, birçok kişinin dikkatini çekmektedir. İyi drene edilmiş kumlu topraklarda kolayca yetiştirilebilmektedir. Yetiştiriciliğinde yumruları kullanılmaktadır. Dikilecek yerin sıcak ve toprağın süzek olması gerekmektedir. Serin kuytu yerlerde çiçek açmamaktadır. Doğal yetiştiği alanların şartlarını taklit etmekte yarar vardır.
Kışa dayanıklılığı oldukça düşüktür. Eksi 5 dereceye kadar tolerans göstermektedir. Daha düşük sıcaklıklarda ölmektedir.
Yetiştiriciliğinde yumru veya yumru parçaları kullanılmaktadır. Dikimden 3-4 sene sonra çiçek açmaya başlamaktadır. Meraklıları doğadan söküp dikmeye çalışmaktadırlar. Ancak sökümü ve yumrularının toplanması kanunen yasaktır. Yüksek cezası vardır. Doğrusu yerinde muhafaza çok daha önemlidir. Varlığı tehdit altında olan türlerdendir.
Yerinde muhafaza konusunda öteden beri sıkıntı yaşanmaktadır. Sahillerde bulunan soğanlı yumrulu süs bitkilerinin önemli bir kısmı kaçırılmış durumdadır. Sıklamen de bunlardan biridir. Doğada yaygın olarak yetişmesine rağmen, kültür çeşitleri ithal edilmektedir. Kültür çalışması yapılacaksa da ulusal araştırma merkezleri tarafından gerçekleştirilmelidir.
