Dünyada ilk GDO’lu çeşit tescili alan domatestir.
Dünyada ilk GDO’lu çeşit tescili alan domatestir. Domates genetik çalışmalara çok uygun bir türdür. Son çalışmalarda GDO’lu domates çeşitleriyle insan sağlığına hizmetler de hedefleniyor. Daha önce Pakistan’da bir çeltik çeşidi gen aktarım yoluyla insan sağlığına hizmet etmeye başlamıştı.
Genetiği değiştirilmiş (GM) domatesin geliştirilmesinin, farmasötik ilaçlara erişimin kısıtlı olduğu gelişmekte olan ülkeler için etkileri vardır.
Bilim insanları Parkinson tedavisinde kullanılan L-DOPA maddesini domatese sentezletmeyi başardılar. Sentetik olarak elde edilen L-DOPA’nın mide bulantısından davranış bozukluklarına kadar çok fazla yan etkisi bulunuyor. Bu nedenle doğalının önemi biraz daha öne çıkıyor.
L-DOPA vücutta ve beyinde dopamine çevrilmektedir. Dopamin eksikliği durumunda, kan beyne geçemediği için L-Dopa halinde verilmektedir. Dopamin eksikliği görülen Parkinson ve Dopa duyarlı distoni hastalarında beyindeki dopamin miktarını artırmak için L-DOPA kullanılmaktadır.
Domates, hemen her yerde yetiştirilmektedir. Dünyada en fazla üretimi yapılan sebze türlerinden biridir.
Bilim adamlarının GDO çalışmaları içerisinde şeker pancarında L-DOPA sentezinden sorumlu bir genin ayrılması ve domatese aktarılması vardı. Uzun solukla çalışmaların sonucunda modifiye domates çeşidini geliştirdiler. Araştırma ekibi, L-DOPA gibi moleküller oluşturmak için tirozin kullanan bir enzim olan tirozinazı kodlayan bir gen eklemek suretiyle domates meyvesinde L-DOPA içeriğini önemli ölçüde artırdılar.
Genetik olarak modifiye edilmiş domates çeşidinin meyvesinde kilogram başına 150 miligram civarında L-DOPA elde edilebiliyor. Yapılan çalışmalarda L-DOPA sentezleyen başka bitkilerle de karşılaştırıldığında bu transgenik domates çeşidi daha fazla L-DOPA sentezleyebiliyor ve ekstraktı çıkarılabiliyor.
Araştırıcılar, anılan maddenin saflaştırılması ve seri üretime geçilmesi için de yoğun çalışmalar gerçekleştiriyor.
Parkinson hastalığı, birçok insanın temin etmekte ekonomik olarak zorlandığı sentetik L-DOPA'nın kullanımını gerektiriyor. Bu açıdan bakıldığında domates yetiştirmek ve bu maddeyi ekstrakte etmek suretiyle maliyetlerin önemli derecede düşmesi bekleniyor.
Levodopa olarak da bilinen L-DOPA, 1967'de bir ilaç olarak elde edildiğinden bu yana parkinson hastalığı için kullanılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilen temel ilaçlardan biridir ve piyasa değeri yüzlerce milyar dolarlık bir ekonomi yaratmıştır.
İlacın en yaygın üretim şekli kimyasal sentezdir ve maliyeti oldukça yüksektir. Doğal bitkilerde de bulunmaktadır. Ancak tedavi amaçlı olarak doğal kaynaklardan yararlanmak oldukça zordur.
En çok çalışılan bitkilerden biri, kadife fasulyedir. Güney Asya kökenli bu fasulye türü, çok eski yıllardan beri geleneksel tıpta, Parkinson tedavisi için kullanılmaktadır. Ancak kullanımında sorunlar yaşanmaktadır. Sıklıkla halüsinasyonlara neden olmaktadır.
Genetiği değiştirilmiş organizmalarla ilgili olarak hemen bütün dünyada şüpheler bulunsa da bazı çalışmalar, özellikle insan sağlığıyla ilgili çalışmalar kabul görmektedir. Yeni domates çeşidi de bunu gösteriyor.
