Bir yılı aşkın süredir içinde bulunduğumuz Covid-19 küresel salgını, hayatımızın pek çok alanını etkilediği gibi çalışma şeklimize de yön vermektedir.
Bir yılı aşkın süredir içinde bulunduğumuz Covid-19 küresel salgını, hayatımızın pek çok alanını etkilediği gibi çalışma şeklimize de yön vermektedir. Ülkemizde salgın öncesi çok da yaygın görülmeyen, halk arasında "home office / evden çalışma" olarak da nitelenen "uzaktan çalışma" yönteminin salgınla mücadele sürecinde iş hayatını aksatmamak adına başvurulan önemli bir çalışma modeli olduğu görülmektedir.
Buna bağlı olarak, bu yıla kadar uzaktan çalışma modeli için İş Kanunu'nun ilgili hükmü (madde14) uygulanırken salgının etkisiyle birlikte oldukça benimsenen bir model olduğundan konuya ilişkin detaylı hukuki düzenlemelerin yapılması ihtiyacı ortaya çıkmış ve 10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan "Uzaktan Çalışma Yönetmeliği" yürürlüğe girmiştir.
Peki bu yönetmelikle uzaktan çalışma modeli nasıl şekillendi?
.
*Sözleşmenin Şekli ve İçeriği
Uzaktan çalışmadan bahsedebilmemiz için öncelikle işveren ile çalışan arasında yazılı bir iş sözleşmesinin olması gerekmektedir.
Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almalıdır.
.
*Çalışma Mekânının Düzenlenmesi
Gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanmalıdır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenmelidir.
.
*Malzeme ve İş Araçlarının Temini ve Kullanımı
Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilmelidir.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilmelidir. İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanmalıdır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmamaktadır.
.
*Üretim maliyetlerinin karşılanması
İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilmelidir.
.
*Çalışma süresinin belirlenmesi
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
.
*İletişim
Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenmelidir.
.
*Verilerin Korunması
İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almalıdır. İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirlemelidir.
Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.
.
*İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tedbirler
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
.
*Uzaktan Çalışmanın Yapılamayacağı İşler
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacağı düzenlenmiştir.
.
*Uzaktan Çalışmaya Geçiş
İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi olarak kurulabileceği gibi hali hazırda bulunan iş sözleşmesi de çalışan ve işverenin anlaşması halinde uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.
.
İşçi, uzaktan çalışma yapma talebini nasıl iletmeli?
İşçi, yazılı olarak uzaktan çalışma talebinde bulunabilecektir. İşçinin talebi, işyerinde belirtilen usul doğrultusunda işveren tarafından değerlendirilecektir. Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılacaktır. Talebe ilişkin değerlendirme sonucu 30 gün içerisinde işçiye bildirilecektir. Uzaktan çalışmaya geçen işçi, tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilecektir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirecektir.
Ayrıca, uzaktan çalışmanın zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde, uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacaktır.
.
Sonuç:
Gelişen teknoloji ve küresel salgın ile birlikte giderek yaygınlaşan uzaktan çalışma için mevcut iş sözleşmeleri yenilenmeli veya ek protokoller yapılmalıdır. Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile bu esastaki soru işaretlerinin giderilmesi amaçlanmaktadır.
Av. Şevval Şen
