KUM DARI VE SULAMA

Arkeolojik araştırmalar bilimin gelişimine bağlı olarak yeni boyutlar kazanmaya devam ediyor. Genom dizilimleri ve DNA tespitleri, yakın gelecekte eski kültür bitkilerini küllerinden canlandıracak gib

Arkeolojik araştırmalar bilimin gelişimine bağlı olarak yeni boyutlar kazanmaya devam ediyor. Genom dizilimleri ve DNA tespitleri, yakın gelecekte eski kültür bitkilerini küllerinden canlandıracak gibi görünüyor.
Antik kentlerde yapılan çalışmalarda, yangın geçirmiş, kömürleşmiş bitki tohumlarından tür tespiti yapıldığı gibi, tarihçesi de çıkarılabiliyordu. Bu çalışmalar biraz daha ileri gitmeye başladı. Kalıntılarda kromozom tespiti bile yapılabiliyor.
Yapılan arkeolojik bir çalışmada kum darının ilk defa Mezopotamya’da kültüre alındığı tespit edildi. Elbette tespitle birlikte hikâyesi de ortaya konuyor.
Kum darı Anadolu insanının kıtlık yiyeceği olarak tanıdığı bir tür. Koca darı ile birlikte yazlık olarak uzun yıllar Anadolu insanının gıda kaynağı olmuştur. Kum darı 50-60 günde yetişebilen, sulama istemeyen bir tür. Kışlık ekemezse Anadolu insanı darı ile karnını doyurmuştur.
Irak’ta yapılan arkeolojik çalışmalarda kum darıya ait bulgular, mevcut bilgileri de değiştirecek nitelikte görünüyor. Bitki kalıntılarından yapılan analizlerde kum darının bundan 3500 yıl önce bölgede yetiştirildiği ortaya çıkıyor. Koca darı orta Asya’da kültüre alınmış bir tür olarak biliniyordu. Bu türün de yine Mezopotamya’da evcilleştirildiği ortaya çıkıyor.
Bölgede darı yetiştiriciliğinin yapılması, mevcut iklim koşullarına göre mümkün görünüyor. Ancak bazı yıllarda darının sulandığına dair bulgularda ortaya çıkıyor. Fırat ve Dicle nehirlerinden taşırma usulü sulama yapıldığı dikkati çekiyor.
Arkeolojik araştırmalarda bundan 3000 yıl öncesinde sulama yapıldığı dikkati çekiyor. Bölgede kışlık olarak genellikle buğday ve arpa yetiştirilmiştir. Bu iki türün evcilleştirilmesi çok daha eskilere gidiyor. Ancak darının kültüre alınması, bölgede sulu tarımın da dünyada ilk defa bu bölgede yetiştirildiğini gösteriyor.
Tarımsal üretimin Mezopotamya şehirlerini, devletlerini ve imparatorluklarını desteklemek ve tedarik etmek için temel olduğu düşünülüyor. Araştırmacıların, tarımsal üretimin yaz aylarında yetiştirildiğine dair yeni kanıtları, önceki çalışmaların, yarı kurak ekosistemlerdeki eski tarımsal gıda sisteminin yetmediğini, darı tarımına da ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor.
Darı bugün yarı kurak Güneybatı Asya veya Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın yetiştirilen bir tür olmasa da Asya ve Afrika’nın kurak bölgelerinde en önemli gıdalardan birini teşkil ediyor. Darı doyurucu, hızlı büyüyen, az su isteyen, suyu en verimli kullanan bir tür. Aynı zamanda glütensiz unu ile önemli bir tahıl. Kuraklık senaryoları içinde gelecekte daha geniş alanlarda yetiştirilmesi planlanıyor.
Darı aynı zamanda, Türkçede tarla kelimesinin kökenini oluşturuyor. Tarla kelimesi darı ekili yer anlamına geliyor. Arkeolojik araştırmalar geliştikçe, Anadolu’nun ve özellikle Mezopotamya’nın kültürün orijin merkezi olduğu ortaya çıkacak. Göbeklitepe tarih sarmalını nasıl iki bin sene geri aldı. Tarihi yeniden yazdırıyor.