Nosema, arıcılarımızın en çok korktuğu hastalıklardan biridir.
Genellikle ergin arılarda görülmektedir. En yaygın hastalıklardan biri olduğu için birçok bölgemizde dikkati çekmektedir. Oransal nemi yüksek bölgelerde oldukça fazla miktarda koloni kayıplarına neden olmaktadır.
Nosema genellikle ilkbaharda arıların çoğaldığı dönemde ortaya çıkmaktadır. Yazın pek dikkati çekmemektedir. Hastalığın bulaşmasında, ergin arıların dışkıları, birbirine temas, sular, hastalıktan ölen arılar, bulaşık bal, nektar, polen ve kovan içerisinde kullanılan malzemeler etkili olmaktadır. Hastalanan arıların ömrü kısalmakta, felç olmakta, dışkılarını uzağa uçamadıkları için kovan içine veya üzerine yapmaktadırlar.
Arılarda sindirim sistemi bozukluğuna yol açan bu hastalığın Güney Amerika'dan göçmen arı kuşu aracılığı ile Avrupa'ya taşındığı tahmin edilmektedir.
Bu hastalık Güney Amerika'daki Bombus arılarında da görülmektedir. Paket arıcılık ve ana arı ticareti uygulamaları da hastalığın yayılmasında etkili olmaktadır. Bu anlamda ana arı üreticilerinin hastalıktan ari belgesi almaları gerekmektedir. Nosema hastalığının sporları kovanda ve balda uzun süre canlı kalabilmektedir.
Hastalıkla mücadelede kekik türlerinden elde edilen timol içerikli kekik suyundan yararlanma konusunda çalışmalar bulunmaktadır. Normal şartlarda kekik suyu veya yağı böcek öldürücü olarak kullanılmaktadır. Şerbet, kek veya şuruplarla birlikte verilen kekik özütü nosemaya karşı etkili olmaktadır.
Hastalıkla mücadelede tedbirlerin başında bulaşmayı önlemek gelmektedir. Özellikle sağım esnasında şüpheli kovanların petekleri ayrı sağılmalı ve başka kovanlara verilmemelidir. Kovanların bulunduğu, özellikle kışlatıldığı alanlar nemli olmamalı, mümkünse, kovanlar yerden 20-25 cm yüksek bir tezgâh üzerine konmalıdır. Bu konuda paletler çok kullanışlı görünmektedir. Koloni sayısı fazla ise, zayıf ve güçlü koloniler ayrı konmalıdır. Konaklama alanlarında koloni gurupları arasında en az 400-500 metre uzaklık olması gerekmektedir.
İlaçlı mücadelede genellikle fumagillin içeren ilaçlar kullanılmaktadır. İlkbahar döneminde bir hacim su+bir hacim şeker olarak hazırlanan şuruba ortalama olarak, litresine 20-25mg fumagillin katılarak hazırlanan şerbet bu hastalıkla mücadelede etkili olmaktadır. Yine baharda verilen şerbet ve keklere kekik türlerinden elde edilen timol içerikli kekik suyu ilavesi de hastalığı kırmaya yardımcı olmaktadır.
Bahar nihayet geldi. Arı besleme çalışmaları yoğunlaşıyor. Bugünlerde kek ve fondan şekerle desteklemeler devam ediyor. Yakında şerbet ve şurup uygulamaları da yoğunlaşır. Arı beslemede küçük timol ilaveleri yapmak nosemayı kontrol altında tutmaktadır. Nasıl olsa çok masrafı görünmüyor. Şerbete litre başına bir damla kekik yağı fena olmaz.
Beslemede kek veya şuruba probiyotik ilavesi de nosemayla mücadelede etkili olmaktadır. Şuruba peynir altı suyu ilavesi dahi nosemayı kontrol altında tutmaya yetmektedir.
