Komşu ülkelerin Türkiye’den pek farkları bulunmuyor. Azerbaycan’ın petrol ve doğalgaz rezervleri çok iyi. Dünyanın en zengin potansiyeline sahip görünüyor.
Özkaynaklar itibariyle diğer ülkelerden İran ve Irak’ın petrolü var ama işletemiyor. Suriye zaten perişan halde. Balkan ülkeleri de tarıma dayalı ekonomileriyle idare ediyorlar.
Uluslararası para birimi sayılan dolar karşısında günden güne eriyerek son bir yılda %55 değer kaybeden Türk Lirası komşu ülke para birimleri karşısında da ağır darbe aldı. Türk Lirası'nın değer kaybetmesi sonrasında komşu ülkeler de Türkiye'yi adeta ‘ucuzluk cenneti' olarak görmeye başladı. Balkan ülkelerinden adeta insan yağıyor.
Geçen hafta Eski Zağra’da çalışma ortaklarımıza yaptığımız ziyarette, otobüslerin tıka basa doldurulduğunu, alışverişe gelenlerin kucaklarında dahi eşya taşıdığını gördük.
Son bir yılda Bulgar Levasının Türk Lirası karşısındaki yükselişinin hızlanmasıyla Bulgarlar Edirne'ye akın ettiler. Edirne ile de kalmıyorlar. Çanakkale, Çorlu, İstanbul, İzmir, Bursa gibi illere günü birlik alışverişe geliyorlar. 5 Ekim 2021'de 1 leva ödeyerek 5.23 lira alınabiliyorken, güncel kura göre 1 Bulgar Levası 9.44 liraya karşılık geliyor. Oysa 2002 yılında Bulgarlar Türkiye'ye geldiğinde 1 lira almak için yaklaşık 9.4 leva ödemek zorunda kalıyorlardı. Bu demektir ki, yirmi senede Bulgar levası Türk Lirası karşısında tam 20 kat değer kazanmış. Son haftalarda Gürcistan Larisi de Türk Lirası karşısında zirveyi gördü. Son dalgalanmalarla birlikte 1 lari, 6.6 liraya eş değer oldu. Bir yıl önce 1 lari ile 2.8 lira alınabiliyordu. TL karşısında en değerli dönemini yaşayan Irak Dinarı ise son bir yılda % 113 yükseliş kaydetti.
Bir başka çarpıcı yükseliş de Ukrayna ile savaş halindeki Rusya'nın para birimi rublede gözleniyor. Mali yaptırımların hedefinde olmasına rağmen dolar karşısında da gücünü korumayı başaran ruble, TL karşısında bir yılda % 158 yükseldi. 12 yıldır savaşta olan Suriye'nin para birimi Suriye Lirası son bir yılda TL karşısında % 111, İran Riyali de % 110 yükseldi.
Hadi birinin ikisinin petrolü, doğalgazı var desen mantıklı olabilir. Bulgaristan, Gürcistan ve Suriye’nin neyi var? Kaldı ki Suriye hala iç savaşını bitiremedi.
Dış güçler mi Suriye’nin parasını yükseltti. İktidar sahipleri üretenin canına okumaya devam ettikçe, üretimi baltalayan uygulamalar yaptıkça paranın değeri elbette düşer. Paranın değeri üretirsen korunur. Cari açığın yoksa korunur. Bunun başka yolu yoktur. Şimdi oturup baksınlar Avrupa mı mahvolmuş memleket mi?
