Artık Cumhuriyet ilan edilmiştir. Şimdi artık çalışma zamanıdır.
Atatürk, 99 yıl önce bugün, bir lider kendi sultanlığını oluşturabilecek tüm koşullar müsait iken en zorunu seçti. Bağımsızlığı şiar edinmiş halkın hak ettiği koşullarda özgürce yaşayabilmesi için, hayatını kendisine değil millete adamayı görev edindi.
.
Bir milletin aydınlandığı 1923’ten, ekranların karartıldığı 21. yüzyılda yaşarken Cumhuriyet kazanımlarını iyi anlamak lazım…
.
1. Yaşama Hakkı
Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte elde ettiğimiz en önemli haklardan biri; hiçbir şekilde sınırlandırılamaz ve engel olunamaz olan yaşama hakkıdır.
Öncesinde herhangi bir yetkili ağızdan çıkacak söz ile sonlandırılabilen bu hak yasalar ile koruma altına alınmıştır.
2. Sağlık Hakkı
Cumhuriyet ile birlikte tüm vatandaşların hangi statüde olursa olsun sağlık hizmetinden yararlanma ve sağlıklı bir ortamda yaşama hakkı anayasa ile birlikte koruma altına alınmıştır
3. Eğitim Hakkı
Herkesin eşit şartlarda eğitim almasını sağlayan haklar Cumhuriyet döneminde tanınmıştır.
Bu sayede belirli bir zümreye özel olan okuma ve yazma tüm ulusa yayılarak toplumsal bilincin önü açılmıştır.
4. Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı
Kadının adının dahi olmadığı bir toplumdan, erkekler ile eşit şartlarda toplumsal yaşama katılma haklarından en önemlisi olan seçme ve seçilme hakkı Cumhuriyet döneminde verilmiştir.
Fransa, İtalya, İsviçre gibi ülkelerden çok daha önce bir tarihte kadınlarımız hak ettiği haklara kavuşmuştur.
5. Düşünce, Toplantı ve Gösteri Özgürlüğü
Hangi düşünceye sahip olursa olsun insanların fikirlerini özgürce dile getirebilmesi Cumhuriyet ile beraber güvence altına alınmıştır.
Ayrıca herhangi bir sebep ile bireylerin düşüncelerini açığa vurmak amacıyla toplanabilmeleri ve yürüyüş yapabilmeleri özgürlüğü getirilmiştir.
Anayasada farklı düşüncelerin özgürce bir arada barınabildiği bir ülkenin temelleri güvence altına alınmıştır.
6.Din ve Vicdan Özgürlüğü
Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan tüm vatandaşların sahip olduğu inançlar konusunda serbest olduğunu, hiçbir dış müdahale ve zorlamaya tabi tutulamayacağı anayasada güvence altına alınmıştır.
Günümüzde ne kadar yıpratılsa ve değeri yeni anlaşılsa da bu kanunun ve din özgürlüğünün en önemli güvencesi, tüm inançlara ortak uzaklıkta olan koruyucu görevdeki anayasamızda tanımlanmış laik bir yönetim sistemidir.
7.Özel Hayatın Gizliliği
Halkın özel hayatının hiçbir yasal güvence altında olmadığı ve nedensiz ihlal edilmesinin önüne geçilmesine engel olmak için vatandaşların özel hayatı Cumhuriyet döneminde güvence altına alınmıştır.
Anayasa ile birlikte her vatandaş özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.
8. Dilekçe Hakkı
Halkın yönetimde hiçbir söz sahibi olmadığı ve denetleme mekanizmasında vatandaşın bulunmadığı bir yönetim şeklinden sonra, herkesin şikâyetlerini ve isteklerini yetkili makamlara iletme hakkı Cumhuriyet ile beraber verilmiştir.
9. Konut Dokunulmazlığı
Cumhuriyet döneminden önce belli bir zümre dışında konut hakkı bölgedeki önemli kişilere bağlı olmak koşulu ile veriliyor ve gerekli görüldüğü zaman izin gerekmeksizin girilebiliyordu veya alıkoyulabiliyordu.
Cumhuriyetin sağladığı en önemli kazanımlardan biri de hiç kimsenin konutuna izinsiz girilmemesini yasa ile güvence altına almak oldu.
10. Basın Özgürlüğü
Basın özgürlüğü sahip olduğumuz en önemli hakların başında gelmektedir.
Çünkü basın özgürlüğünün olmadığı yerde diğer hak ve özgürlüklerinizden haberdar olmamanın yanı sıra, onların elinizden alınıp alınmadığı hakkında da bilgi sahibi olamayabilirsiniz.
Bu sebeple medya ve basın vasıtasıyla görüş ve düşüncelerini açıklayabilme, yayabilme hakkı anayasa tarafından güvence altına alınmıştır.
.
Tüm bu kazanımlar sonrası tarımda ve sanayide atılımlar gerçekleştiren Türkiye fabrika kurmak üzere yola çıktı.
.
ATATÜRK DÖNEMİNDE KURULAN FABRİKALAR:
1. Ankara Fişek Fabrikası (1924)
2. Gölcük Tersanesi (1924)
3. Şakir Zümre Fabrikası (1925)
4. Eskişehir Hava Tamirhanesi (1925)
5. Alpullu Şeker Fabrikası (1926)
6. Uşak Şeker Fabrikası (1926)
7. Kayseri Uçak Fabrikası (1926)
8. Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1927)
9. Bünyan Dokuma Fabrikası (1927)
10. Eskişehir Kiremit Fabrikası (1927)
11. Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1928)
12. Ankara Çimento Fabrikası (1928)
13. Ankara Havagazı Fabrikası (1929)
14. İstanbul Otomobil (Ford) Montaj Fabrikası (1929’da)
15. Kayaş Kapsül Fabrikası (1930)
16. Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Üretim Tesisleri (1930)
17. Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1931)
18. Eskişehir Şeker Fabrikası (1934)
19. Turhal Şeker Fabrikaları (1934)
20. Konya Ereğlisi Bez Fabrikası (1934)
21. Bakırköy Bez fabrikası (1934)
22. Bursa Süt Fabrikası (1934)
23. İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1934)
24. Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934)
25. Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası (1934)
26. Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1934)
27. Isparta Gülyağı Fabrikası (1934)
28. Ankara. Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Siloları (1934)
29. Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1935)
30. Kayseri Bez Fabrikası (1934)
31. Nazilli Basma Fabrikası (1935)
32. Bursa Merinos Fabrikası (1935)
33. Gemlik Suni İpek Fabrikası (1935)
34. Keçiborlu-Kükürt Fabrikası (1935)
35. Ankara Çubuk Barajı (1936)
36. Zonguldak Taş kömürü fabrikası (1936)
37. Barut. Tüfek ve Top Fabrikaları (1936)
38. Nuri Demirağ Uçak Fabrikası (1936)
39. Malatya Sigara Fabrikası (1936)
40. Bitlis Sigara Fabrikası (1936)
41. Malatya Bez Fabrikası (1937)
42. İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikası (1934)
43. Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937)
44. Divriği Demir Ocakları (1938)
45. İzmir’de klor fabrikası (1938)
46. Sivas Çimento Fabrikası (1938)
.
Bu fabrikaların büyük bir bölümü devlet işletmesidir.
1933-1939 arasında Türkiye’deki devlet işletmelerinin sayısı 36’dan 111’e çıkmıştır.
Türkiye’de 1946’dan sonra ABD’nin liberal politikalarına ağırlık verilmesine karşın 1954’te hala Türkiye’nin sanayi kapasitesinin %32’si devlet sektörünün kontrolündedir.
.
13.643 milyon TL değerinde fabrika da yapım aşamasındadır.
Bütün bu fabrikalar ve diğer sanayi kuruluşları sayesinde Türkiye’de 1929-1938 arasında ağır sanayi üretimi % 152 artarken toplam sanayi üretimi % 80 artış göstermiştir.
Artış kömürde % 100, kromda % 600, diğer madenlerde % 200 olurken, demir üretimi sıfırdan 180.000 tona çıkmış, şeker üretimi 200 misli artmıştır.
1926’da başlayan şeker üretimi 1927-1930 arasında 5.162 tondan 95.192 tona çıkmıştır.
Tekstil sanayi ülkenin tekstil ihtiyacının %80’ini karşılar duruma gelmiştir.
Tekstil ürünleri ithalatı 1927’de 51.1 milyon Türk lirasından 1939’da 11.9 milyon Türk lirasına düşmüştür.
1924-1929 arasında pamuk ürünleri üretimi 70 tondan 3.773 tona, yün 400 tondan 763 tona, ipek 2 tondan 31 tona çıkmıştır.
Türkiye artık bakır ve bakır bileşikleri ithal etmekten kurtularak bu cevherleri ihraç etmeye başlamıştır.
Kromda % 600 gibi olağanüstü bir artış sağlanmıştır.
***
CUMHURİYET TARİHİNDEKİ KURUMLAR
1923- Ankara Başkent ilan edildi.
Cumhuriyet ilan edildi (29 Ekim 1923)
1923- Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.
1924- Hilafet kaldırıldı.
1924- Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) kabul edildi.
1924- İlköğretim zorunlu hale getirildi.
1924- Lozan Antlaşması yürürlüğe girdi.
1924- Gölcük'te ilk tersane ünitesi kuruldu.
1924- Devlet Demiryolları kuruldu.
1924- İstanbul- Ankara arasında ilk yolcu uçağı seferi yapıldı.
1924- Türkiye İş Bankası kuruldu.
1924- Türk Kadınlar Birliği kuruldu.
1924- Ankara ilk planlı şehir olarak tanzim edildi.
1924- Cumhurbaşkanlığı Orkestrası kuruldu.
1924- Türkiye Tütüncüler Bankası kuruldu.
1924- İlk milli sigorta Anadolu Sigorta faaliyete geçti.
1924- Bursa’da Karacabey Harası kuruldu.
1924- Milli Sahne Ankara’da ilk tiyatro olarak kuruldu.
1924- Topkapı Sarayı müze olarak ziyarete açıldı.
1924- Türkiye Cumhuriyeti yazılı ilk madeni para tedavüle çıktı.
1925- Danıştay kuruldu.
1925- Türk Hava Kurumu (Türk Tayyare Cemiyeti) kuruldu.
1925- İstanbul'da Liman İşleri inhisarı kuruldu.
1925- Osmanlı’da köylülerden alınan Aşar Vergisi kaldırıldı.
1925- Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü kuruldu.
1925- Sanayi ve Madenler Bankası kuruluş kanunu kabul edildi
1925- 1920’de Atatürk tarafından kurulan Anadolu Ajansı, Anonim Şirkete dönüştürüldü.
1925- Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu kabul edildi.
1925- Gazi Orman Çiftliği kurulmaya başlandı.
1925- Eskişehir Cer Atölyelerinde demiryolu malzemesi üretecek birimler hizmete girdi.
1925- Adana Mensucat Fabrikası üretime başladı.
1925- Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes Nehri üzerine yapıldı.
1925- İlk Cumhuriyet altını basıldı.
1925- Adana ve Bergama Müzeleri açıldı.
1925- Tayyare Cemiyeti'nin katkılarıyla Ankara'da Türk yapımı ilk planör uçuruldu.
1925- Şeker Fabrikaları kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.
1926- Demir Çelik Sanayiinin kurulmasına ilişkin kanun yayımlandı.
1926- Uluslararası saat ve takvim uygulanmasına başlandı.
1926- Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girdi. Kanunla kadın erkek eşitliği sağlandı.
1926- Türk Telsiz Telefon Şirketi kuruldu.
1926- Eskişehir Uçak Bakım İşletmesi açıldı.
1926- Yabancı gemilere tanınan ayrıcalıkları kaldıran Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.
1926- İlk şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
1926- Ankara otomatik telefonu işletmeye açıldı.
1926- İstanbul'da inşaat demiri üreten ilk haddehane açıldı.
1926- Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri kuruldu.
1926- Amasya, Sinop ve Tokat Müzeleri açıldı.
1926- Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. (1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümetince kapatılana kadar bu fabrikada toplam 112 savaş uçağı üretildi.)
1926- Bakırköy Çimento Fabrikası kuruldu.
1926- Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
1927- Teşviki Sanayi Kanunu kabul edildi.
1927- Bünyan Dokuma Fabrikası hizmete girdi.
1927- Ankara-Kayseri demiryolu açıldı.
1927- Emlak ve Eytam Bankası kuruldu.
1927- İstanbul Radyosu yayınlarına başladı.
1927- Samsun-Havza- Amasya demiryolları açıldı.
1927- Bursa Dokumacılık Fabrikası açıldı.
1927- Eskişehir Bankası kuruldu.
1927- Ankara Arkeoloji Müzesi ve Sivas Müzesi kuruldu.
1927- Okullarda karma eğitime geçildi.
1927- İlk basketbol ligi düzenlendi.
1927- Köy Öğretmen Okullarından ilki Kayseri'de açıldı.
1927- Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kâğıt parası tedavüle çıkarıldı.
1927- İzmir Müzesi açıldı.
1927- Ankara'da Çocuk Sarayı açıldı.
1927- İlk düzenli radyo yayını İstanbul'da gerçekleştirildi
1928- Laiklik Cumhuriyetin temel ilkesi olarak kabul edildi.
1928- Anadolu Demiryolu Şirketi yabancılardan satın alındı.
1928- Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin Demiryolları yabancılardan satın alındı.
1928- Ankara Çimento Fabrikası açıldı.
1928- Türk Halkına okuma-yazma öğretmek için Millet Mektepleri açıldı.
(1936'ya kadar 16-45 yaş arası yaklaşık 3 milyon kişiye temel eğitim verildi.)
1928- Ankara Numune Hastanesi açıldı.
1928- Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü kuruldu.
1928- Türk Eğitim Derneği (TED) Atatürk'ün koruyuculuğunda Ankara’da kuruldu.
1928- Türk Vatandaşlığı Yasası kabul edildi.
1928- İstanbul Bomonti'de Türk Mensucat Fabrikası hizmete girdi.
1928- Amasya- Zile demiryolu açıldı.
1928- Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki hakkındaki kanun kabul edildi.
1928- Malatya Elektrik Santralı açıldı.
1928- İlk defa Kadınlar Mahkemelerde Avukat olarak görev aldılar.
1928- Kütahya- Tavşanlı demiryolu açıldı.
1928- İstanbul'da Üsküdar, Bağlarbaşı ve Kısıklı’da tramvay hatları açıldı.
1928- Ankara’nın ilk büyük oteli Ankara Palas açıldı.
1928- Gaziantep'te Mensucat Fabrikası işletmeye açıldı.
1929- Mersin-Adana demiryolu yabancılardan satın alındı.
1929- Ankara ile İstanbul arasında telefon konuşmaları başladı.
1929- Ayancık Kereste Fabrikası açıldı.
1929- Trabzon Vizera Hidroelektrik Santralı hizmete girdi.
1929- İstanbul'da Fatih-Edirnekapı tramvay hattı hizmete girdi.
1929- Anadolu-Bağdat, Mersin-Tarsus Demiryolları yabancılardan satın alındı.
1929- Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alındı.
1929- Kütahya-Emirler, Fevzipaşa-Gölbaşı demiryolları açıldı.
1929- Deniz Ticaret Kanunu kabul edildi.
1929- Paşabahçe Rakı ve İspirto Fabrikası hizmete girdi.
1929- Yeni Türk harfleriyle ilk posta pulları basıldı.
1930- Ankara-Sivas Demiryolu Hattı ulaşıma açıldı.
1930- Kadınlar Belediyelerde seçme ve seçilme hakkı kazandı.
1930- Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası açıldı.
1930 – Ankara’da Ziraat Enstitüsü kuruldu.
1930- Kayseri-Şarkışla demiryolu açıldı.
1930- Türkiye Gazeteciler Birliği kuruldu.
1930- İstanbul Galata Köprüsü’nden 70 yıldan beri alınan köprü geçiş ücreti kaldırıldı.
1930- Ankara Etnografya Müzesi halka açıldı.
1931- Bursa-Mudanya demiryolu yabancılardan satın alındı.
1931- Gölbaşı-Malatya demiryolu açıldı.
1931- 10 ilde Bölge Sanat Okulları açıldı.
1931- Çocuk Esirgeme Kurumu kuruldu.
1931- Tekel Genel Müdürlüğü kuruldu.
1931- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu.
1931- Uluslararası ölçü birimleri kabul edildi.
1931- Türk Tarih Kurumu kuruldu.
1932- Devlet Sanayi Ofisi (DSO) kuruldu.
1932- Samsun-Sivas demiryolu açıldı.
1932- Diyarbakır Tekel Rakı Fabrikası işletmeye açıldı.
1932- Sanayi Teşvik Kanunu ile toplam 1473 işletme teşvikten yararlandırıldı.
1932- İzmir Rıhtım İşletmesi yabancılardan satın alındı.
1932- Türkiye Sanayi Kredi Bankası kuruldu.
1932- Kütahya-Balıkesir demiryolu açıldı.
1932- Ulukışla-Niğde demiryolu açıldı.
1932- Halkevleri açıldı. (1951'de Demokrat Parti-Adnan Menderes hükümetince kapatıldıklarında 478 Halkevi, 4322 Halk Odası vardı.)
1932- Türk Dil Kurumu kuruldu.
1932- Türkiye Milletler Cemiyetine üye oldu.
1933- Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.
1933- Sümerbank resmen faaliyete geçti.
1933- İstanbul- Ankara arasında düzenli uçak seferleri başladı.
1933- Adana-Fevzipaşa demiryolu açıldı.
1933- Ulukışla-Kayseri demiryolu açıldı.
1933- Yerel Yönetimlere finansal yardım için İller Bankası kuruldu.
1933- İstanbul Üniversitesi kuruldu.
1933- Zonguldak Yatırım Bankası ve Kayseri Milli İktisat Bankası kuruldu.
1933- Havayolları Devlet İşletmesi kuruldu.
1933- Halk Bankası kuruldu.
1933- Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı.
1934- İlk Türk Operası sahnelendi.
1934- Kadınlar birçok Avrupa ülkesinden önce genel seçimlerde seçme/seçilme hakkı kazandı.
1934- Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı.
1934- Soyadı Kanunu kabul edildi.
1934- Turhal Şeker Fabrikası açıldı.
1934- Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı.
1934- Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı.
1934- Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı.
1934- İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı.
1934- Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.
1934- Demiryolu Elazığ'a ulaştı.
1935- Haftasonu tatili Cumartesi- Pazar olarak kabul edildi.
1935- Amortisman Sandığı kuruldu.
1935- MTA Enstitüsü kuruldu.
1935- ETİBANK kuruldu.
1935- Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu.
1935- Türkkuşu kuruldu.
1935- İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı.
1935- Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı.
1935- Fevzipaşa- Ergani- Diyarbakır demiryolları açıldı.
1935- İlk Arkeolojik kazılar Alacahöyük'te başladı.
1935- Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı.
1935- Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.
1935- Afyon-Isparta demiryolu açıldı.
1935- Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikası'nın açılışı yapıldı.
1935- Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.
1935- Ayasofya müze olarak ziyarete açıldı.
1935- Ankara'da Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi açıldı.
1936- Kabotajın Deniz Yolları İdaresi'ne geçmesi sağlandı.
1936- Ankara Çubuk Barajı açıldı.
1936- Motreux Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
1936- Çanakkale ve İstanbul Boğazlarında askerden arındırılmış bölgelere Türk askerleri yerleştirildi.
1936- Ankara'da Devlet Konservatuarı açıldı.
1936- Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı.
1936- Haydarpaşa Numune Hastanesi hizmete girdi.
1936- Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu.
1936- İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi.
1936- Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu.
1936- İzmir Enternasyonal Fuarı açıldı.
1936- SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kâğıt üretildi.
1936- Ankara 19 Mayıs Stadyumu hizmete açıldı.
1937- Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.
1937- Ziraat Bankası Kanunu kabul edildi.
1937- Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.
1937- Çatalağzı-Zonguldak demiryolu açıldı.
1937- İstanbul Resim Heykel Müzesi açıldı.
1937- Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu.
1937- Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı.
1937- Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.
1937- Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.
1937- Denizbank kuruldu.
1937- Diyarbakır- Cizre Demiryolu açıldı.
1937- Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi
1938- Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.
1938- Ankara Radyoevi hizmete girdi.
1938- Divriği Demir Madenleri üretime başladı.
1938- Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.
1938- Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.
1938- Türk askerleri Hatay'a girdi.
1938- Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu.
1938- Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.
1938- Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.
1938- Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.
1938- Sivas- Erzincan demiryolu açıldı.
1938- Giresun'da Fiskobirlik kuruldu.
