Üniversitemizin ortak olduğu Biyo-İnformatik projesinin yüz yüze ilk toplantısını Selanik’te Aristo Üniversitesinde gerçekleştirdik.
Toplantı sonunda ÇOMÜ ekibi olarak Prof.Dr. Kemal Çelik, Kadir Yılmaz ve Savaş Gürdal ile birlikte Atatürk’ün doğup büyüdüğü evi ziyaret ettik.
1870 yılından önce Rodoslu Müderris Hacı Mehmet Vakfı’nca yaptırılan ev, önce İbrahim Zühdü Efendi’nin, daha sonra Selanikli Abdullah Ağa ve eşi Ümmü Gülsüm’ün mülkiyetine geçmiş. Atatürk’ün Babası Ali Rıza Efendi, bu evi 1878 yılında kiralamış. Yaygın olan görüşe göre Mustafa Kemal, evin ikinci katında, güney taraftaki odada dünyaya gelmiş. Aile, Ali Rıza Efendi’nin 1888’de vefatına dek bu evde yaşamış.
Zübeyde Hanım eşinin ölümünden sonra bitişikteki daha küçük bir eve taşınmış. Günümüze gelememiş olan o evde aile uzun süre yaşamış. Mustafa Kemal, 1893’te 14 yaşındayken Selanik Askeri Rüşdiyesi’ne kaydolarak evden ayrılmıştır.
II. Meşrutiyet’in ilanından önce Selanik’te görevlendirilen Mustafa Kemal, ailenin daha önce oturduğu pembe boyalı geniş evi satın almış. Annesi ve kız kardeşiyle birlikte burada ikamet etmiş. Mustafa Kemal’in Selanik’te ayrılmasından sonra da bu evde oturan Zübeyde Hanım, Balkan Harbinden sonra Selanik’in işgale uğraması üzerine evden ayrılıp İstanbul’a göçmüş.
1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşmasına dayanılarak Türk ve Rum Nüfus Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokolü gereği Mustafa Kemal Paşa’nın ailesine Yunanistan’daki mülklerine karşılık İstanbul’un Bebek semtinde bir yalı verilmiş. Bu yalıda 1930’lu yıllardan sonra Mustafa Kemal’in kız kardeşi Makbule Hanım yaşamış.
Selanik’teki ev, 1930’lu yıllarda Şarabini isimli Türkiye’den mübadil bir Rum kadın tarafından 200.000 drahmiye satın alınmış ve eve Trabzon’dan mübadil dört aile yerleşmiş.
Selanik Belediyesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıldönümü olan 29 Ekim 1933’te yaptığı özel bir toplantıda, Cumhuriyetin 10. Yılı sebebiyle, Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evin duvarına bir hatıra plakası takılması ve evin hali hazırdaki sahiplerinden satın alınarak, Mustafa Kemal Paşa’ya hediye edilmesini kararlaştırmış. Selanik Belediye Meclisi, 19 Ekim 1935’te evi istimlak kararı vermiş ve evi ancak 1937 yılında Selanik Başkonsolosluğuna teslim edebilmiş.
Evin tefrişi için Millî Eğitim Bakanlığı Makbule Atadan, Afet İnan, Hayrettin Örs ve Bakanlıktan seçilen bir yetkiliden oluşan bir komisyon evin restorasyonuyla ilgili rapor hazırlanmış. İşlemler çok uzun sürmüş ancak evin müzeye çevrilmesi 10 Kasım 1953’te gerçekleşmiş. Ev, modern müzecilik anlayışına göre yeniden tefriş edilerek 1981’de yeniden ziyarete açılmış.
O gündür, bugündür yolu Selanik’e düşenler mutlaka ziyaret ediyor. Evin bahçesinde Atatürk’ün Babasının diktiği nar ağacı dimdik duruyor. Üzeri meyve dolu. Evin bahçesinde sıklamenler rengarenk açmış, bahçeye ayrı bir güzellik katıyor.
Cümle kapısından girince sağdaki odada güler yüzüyle Zübeyde Hanım karşılıyor insanı. Karşısındaki odanın köşesinde ise Atatürk bütün ciddiyeti ve kararlılığıyla sandalyesinde oturuyor. Kapının solundaki küçük odada Genç Atatürk memleketin geleceği için ders çalışıyor. İzahı zor. Gidip o duyguları yaşamak lazım.
