Eskiden yılbaşı yaklaştığında evlerde bir telaş başlardı.
“İsmail, akşama gelirken tavuk al da yılbaşında yapayım.”
“Para bulsam inek alacağım ama nafile para yok. Yüz gram kıyma alayım, kıymalı yumurta yap…”
.
Azıcık parası olanlar tarafından iri köy tavuğu alınır veya ısmarlanırdı.
Güzelce pişirilir, suyuna da çorba yapılırdı.
Çorbanın üzerinde bir karış sapsarı yağ olurdu.
Yanına pilav.
Salata.
Revani tatlısı.
Yılbaşı bitti…
.
Parası bol olanlar ise hindiye yönelirdi.
“Aykutcuğum, akşama hindi ısmarlayalım hayatım, Kezban yılbaşına pişirsin. Zaten Kaymakam Müntakim Beyler, Tekel Başmüdürü Selami beyler ile Başsavcı Nusrettin beyler de gelecek, iyi olur…”
.
Garibanlar portakal, mandalina alırdı.
Muz lüks yiyecekti.
.
Bizde ise annem illa “Çerkez tavuğu” yapardı.
Ben çok severdim çünkü.
.
Masa bir süslenirdi ki, üüfff…
Sormayın gitsin.
Kuş sütü bile eksik olmazdı.
.
Televizyonda yılbaşı münasebeti ile Orhan Gencebay, Ajda Pekkan, Zeki Müren yer alırdı.
Bal Arıları, üvertür sanatçılar ekranda yerini alırken, Mustafa Kandıralı programı Fasıl ile başlatırdı.
.
Dansöz Nesrin Topkapı’nın çıkış saati olan gece yarısı dört gözle beklenirdi.
“Elbisesi açık mı, kapalı mı olacak?” diye iddiaya girilirdi.
.
Bazen pasta kesilir, dilekler tutulurdu.
60 senedir dilek tutarım, bir tanesi daha olmadı.
Demek tırışka işler bunlar…
.
Yeni yıla girildikten sonra tombala oynanır, şanslar tartılırdı.
Kaybedenler “Aşkta kazanırım” diyerek kendisini teselli ederdi.
.
Ertesi günü sokağa çıktığımızda hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını hayal ederdik.
Ama nafile, eskisi gibiydi.
.
Gazete manşetlerinde şu cümle kesin olurdu:
“Yılın ilk zammı patatese geldi…”
.
Yeni yılda bütün evlerde patates kızartması olduğundan fazlaca tüketilen patates dayanamaz zamlanırdı.
.
Hey gidi günler hey!
Ne günlerdi be!
.
O zamanlar her sene milyarlarca metreküp bulunan “Doğalgaz” müjdeleri filan yoktu.
.
Memura zam haberi heyecanlandırırdı.
Ajans dinlenir ve spikerin sesi odada yankılanırdı:
“Memura büyük zam:
Başbakan oranı açıkladı, yüzde 12…”
Herkes elinde kağıt kalem yani maaşını hesaplardı.
.
Hani o zamanlar “Kuyruk vardı” diyenlerin 20 senedir yönettiği ülkede kuyruksuz gün geçmiyor.
Hepsi geri geldi.
Hindi yok.
Tavuk da yok.
Pastanın tadını unuttuk neredeyse.
.
İnsan 20 senede memleket yönetmesini öğrenir yahu.
O kadar zor mu Allah aşkına?
.
2023’e girmemize ramak kala tuttuğumuz dileğe, ettiğimiz duaya bakın!
“Allah’ım, ülkemizi dış devletlerin önünde mahcup etme, ülkemize ve ailemize, akrabalarımıza, dostlarımıza, arkadaşlarımıza, komşularımıza bol bol para, huzur ve neşe ver. Amin…”
.
Artı olarak;
“Göçmen ve mültecilerin memleketlerine geri gitmesi için olanak sağla yarabbi!
Boğaz Köprüsünü fiyatı düşsün ki geçelim yarabbi!
Bu millete akıl, fikir ve düşünme gücü ver yarabbi!”
.
Diyeceğim o dur ki:
Ettiğimiz dua hiç değişmedi.
Hep aynı…
***
OSMANLI’DA YILBAŞI
Aklıma geldi de “Acaba?” dedim, “Osmanlı’da yılbaşı kutlandı mı?”
.
Hemen daldım İnternete.
.
İşte bulduklarım:
Osmanlı’da yılbaşı nasıl kutlanırdı?
Osmanlı döneminde de yılbaşı kutlama âdeti vardı, ancak bugünkünden tamamen farklıydı.
.
Osmanlı İmparatorluğu’nda hicrî takvim kullanılırdı ve bu takvime göre yılbaşı Muharrem ayının ilk günüydü.
.
Muharrem ayının ilk günü resmî törenler yapılırdı. Bu törenlerde şairler yazdıkları şiirleri padişaha sunarlardı. Şiirlerde yeni yıl için iyi dileklerde bulunulurdu.
.
Padişah yeni yıl törenlerinde bahşiş dağıtırdı ve bu bahşişin adı "Muharremiye" idi.
.
Ancak yeni yıl törenleri şenlikli değildi.
Hz. Muhammed'in torunu Hüseyin’in Kerbela’da Muharrem ayının 10. günü öldürülmesi sebebiyle Muharrem yas ayıydı.
.
Osmanlı’da ilk yılbaşının resmen hangi sene kutlandığı bilinmiyor.
.
Batı gelenekleri ile ilk kez II. Mahmud zamanında yılbaşı kutlandı.
1829’da, İngiliz elçisinin düzenlediği balonun davetlileri arasında Osmanlı Devleti’nin ileri gelenleri de vardı.
.
1856’da ise Sultan Abdülmecid Fransız elçisinin düzenlediği baloya katıldı.
.
Hristiyan nüfusla beraber Müslüman nüfusun da yılbaşı kutlamaya başlaması, Beyaz Rusların İstanbul’da görünmesiyle beraber başlamış.
.
1918-1923 işgal yılları arasında, Rusların yeni yıl kutlamaları Hristiyanlıktaki anlamından ayrı, sadece bir eğlence anlayışı olarak kabul görmeye başlamış.
.
Bütün halkın yılbaşını kutlaması Cumhuriyet dönemine tekabül ediyor.
Piyango idaresinin düzenlediği özel yılbaşı çekilişleri ile beraber yılbaşı kutlama geleneğinin yerleştiği biliniyor…
.
Buradan anlaşılan şu;
Osmanlı kendisi yılbaşı kutlamamış ancak, davetlere katılmış…
***
6 ÜLKE
6 ülkenin ilginç yılbaşı geleneklerini anlatan bir yazı buldum.
İnsanlar gerçekten bu ritüelleri nasıl da uyduruyorlar hayret!
Yılbaşı için geri sayıma başladığımız bu günlerde dünyadan ilginç yılbaşı gelenekleri:
.
İSKOÇLAR
İskoçların ilginç yeni yıl gelenekleri oldukça dikkat çekiyor. Saatler yeni yılın ilk dakikalarını gösterdiğinde İskoçlar en değer verdikleri insanların evine ilk ayak basan kişi olmak için adeta yarışıyor. Ayrıca İskoçlar, yeni yılın şans getirmesi için ilk ayak bastıkları evlere ekmek, tuz, para ve kömür gibi çeşitli hediyeler de götürüyor.
.
JAPONLAR
Bir diğer ilginç yeni yıl geleneği de Japon kültüründe bulunuyor. Japonlar da yeni yıla nasıl girersen tüm yılın öyle geçeceğine inanan toplumlar arasında yer alıyor. Japonlar, yeni yılın kötü enerjiyi kovması, mutluluk ve iyi şans getirmesi için kapıların önüne ip asıyor, saat 00.00’ı gösterdiğinde ise yeni yılın neşeli geçmesi için bol bol kahkaha atıyorlar.
.
İSVİÇRE
İsviçre’de yeni yıl diğer ülkelere göre biraz daha farklı karşılanıyor. İsviçre halkı yılın son ve yeni yılın ilk gününü iyi ve kötü ruhları simgeleyen çeşitli kostümler giyerek kutluyor. Bu gelenek, İsviçre kültürünü diğer ülkelerden farklılaştırmayı başarıyor.
.
BREZİLYA
Brezilya’da yeni yıla girildiğinde tüm halk beyaz elbiseler giyiyor. Beyaz elbiselerin kötü ruhları kovacağı düşünülüyor. Ayrıca Brezilyalılar, yeni yıla girerken toplamda 7 takla atıyorlar ve bu ritüelin 7 dilek hakkı kazandıracağına inanıyor.
.
ÇİNLİLER
Çinliler yeni yıl kutlamalarına başlamadan önce evlerini temizliyor. Bu gelenek Çinlilere kötü ruhları kovacaklarını ve yeni yılda tertemiz bir sayfa açacaklarını düşündürtüyor. Ayrıca Çinliler yeni yılın şans ve bereket getirmesi için evlerine farklı çiçekler satın alıyor.
.
FİLİPİNLER
Altın paraları simgeleyen meyveler
Filipinler halkı da yeni yıla ilginç bir gelenekle merhaba diyen ülkeler arasında yer alıyor. Filipinler halkı yuvarlak cisimlerin altın paraları simgelediğine inanıyor ve bu yüzden yılbaşı sofralarını yuvarlak meyveler ile süslüyor. Yeni yılın ilk dakikalarında ise bu meyveler tüketiliyor. Bu geleneğin bolluk, bereket ve mutluluk getireceğine inanılıyor.
