Bu günlerde ayçiçeği alanlarında arıcılar heyecanla kovanların dolmasını bekliyorlar.
Ana arı performansı düşen kovanlar hızla bal doluyor. Hatta ana arısı ölmüş olanlar kütük gibi bal dolacak inşallah. Kovan kontrollerinde ana arı varlığı sürekli takip edilmesi gereken bir uygulama. Bunun için ana arıyı görmeye gerek yok aslında.
Bir kovanda artık kraliçe arı bulunmadığının birçok belirtisi vardır aslında. Deneyimli arıcılar bunu uçuş deliğinden çıkan arılardan dahi bilebilir.
Arı kovanında yumurtlamanın çoğu kraliçe arı tarafından gerçekleştirilir. Ana arısız bir kovanda, yumurta üretimi büyük ölçüde azalır ve larvaların geliştiğini ancak yumurtadan yeni çıkmadığını fark edebilirsiniz. Öte yandan, gelişimin her aşamasında bol miktarda yumurta varsa, kraliçe arınızın iyi olması gerektiği anlamına gelir. Bazı durumlarda, özellikle uzun ara kontrollerde ana arısı olmayan kovanda arı sakin olabilir ve yumurta da bulunabilir. Gözlere dikkatli bakılırsa iki veya daha fazla yumurta bırakıldığı görülür. Böyle durumlarda işçi arılardan bazıları yumurtaya başlamış demektir. Geç kalınmışsa koloniyi kurtarmak çok zordur.
Kovandaki yavruların gelişimi, ana arının ne kadar zaman önce ayrıldığına dair ipuçları verir. Açık yavru varsa, gözler kapatılmamışsa kraliçe yaklaşık 9 gün önce kovandan ayrılmış demektir. Yavru gözleri kapatılmışsa, içindeki pupa 11 ila 21 günlük olabilir. Bu durumda kraliçe 3 hafta önce kovandan ayrılmış demektir.
Anasız bir kovanda, kovan içi bakıcı arı nüfusu, diğer bir deyişle tüketici arı nüfusu hızla azaldığından polen ve bal birikimi hızla artmaya başlar. Özellikle polen stoğu çok artar.
Sağlıklı işleyen bir kolonide, kraliçe arı, popülasyonunun istikrarlı bir şekilde artmasını sağlayacak kadar yumurta bırakır. Kraliçe yoksa ve çevrede arıyı öldürecek zararlı maddeler, ilaçlar yoksa kovan nüfusu hızla azalır. Üzerinde arı olmayan ama bal olan petekler dikkati çekmeye başlar. Ana gitmiş demektir.
Şafaktan gün batımına kadar bir gurup arı genellikle kovanın girişinde gezinir. Eğer kraliçe yoksa, gurup ya azalır ya da tamamen kaybolur. Eğer kalan varsa da şaşkın şaşkın gezer.
Ana arı yokluğu bazen ana yüksüğüyle belli olur. Arılar ana arıyı değiştirmeye kalkmışsa yüksük yapmaya başlarlar. Eğer kraliçe içerdeyse koloniyi bölmek ve yeni ana arı çiftleştikten sonra birleştirmekte yarar vardır. Değiştirilecek ana arı performansı düşmüş demektir.
Kovan içinde erkek arı sayısının artması da ana arının yokluğuna işarettir. Erkek arı nüfusunun toplam arı nüfusunun %20'sinden az olması gerekir.
Ne şekilde olursa olsun, yedekte, ruşet kovanlarda yedek ana arı bulundurmakta yarar vardır. Anası olmayan kovana ne kadar erken verilirse koloni daha erken toparlanır.
