Bugünler arıların kaçma zamanı. Eğer kovanda yeterli stok bal yoksa, yeterli yavru yapamıyorsa, varroa veya bazı hastalıklar bulaştı ise kovanlar boşalır.
Arılar kendilerini sürdürebilecekleri alanlara gider.
Arıcıların en çok üzüldükleri konuların başında da kovan terkleri gelir. Güzelim arılar, kapağını açtığınızda gitmiş olurlar. Özellikle kırsal alanlarda, çiçeğin ve nektarın zayıfladığı alanlarda kovanlar hızlı bir şekilde boşalır. Aslında boşalma sinyalleri verir arılar. Anlayan arıcılar koloninin zayıfladığını görünce tedbirini alıp beslemeye başlar. Hastalık ve zararlı varsa mücadele etmeye başlar.
Daha iyi yer bulan koloniler, kolayca kovanı terk edip giderler. Burada oğul tuzakları da iş görür. Bazı ülkelerde arı avcılığı yapanlar, arıların uçuş mesafesinde arı hırsızlığını bu şekilde yaparlar. Şeker, şerbet, şurup gibi malzemelerle, kovan terklerini destekleyebiliyorlar.
Kovan terklerinin ikinci önemli sebebi stres faktörleridir. Arılar huzursuz oldukları ortamlardan kolay ayrılırlar. Tekrarlanan yüksek gürültüler, kötü kokular, kovanları çok fazla kurcalama, kokarca ve kirpi müdahaleleri, küçük kovan böceği istilaları, varroa zararlısının artışı en önemli stres faktörleridir.
Üçüncü önemli kaçış sebebi hastalıklardır. Özellikle varroa zararlısının taşıdığı kanatsız arı virüsü hastalığı kovan terklerini hızlandırır. Tarlacı nüfusu hızla azalan koloni çareyi kaçmakta bulur.
Boya, astar, ahşap koruyucular, tutkal veya plastik malzemelerden çıkan gazı arılar kovan içerisinden uzaklaştırmazsa kovanı kısa yoldan terk eder. Özellikle sıcaklık artışıyla birlikte artan gaz çıkışı arıyı rahatsız eder ve arı çareyi kovan terk etmekte bulur.
Dünyadaki hiçbir faktör bir koloniyi kuluçkadan daha fazla yerinde tutamaz. Güçlü ve yumurta performansı iyi olan kraliçeye sahip arılar, kovanı kolay kolay terk etmez. Nerede olursa olsun, çiçeği kökünden söker, yine yerinde kalır.
Arıları kaçıran önemli unsurlardan biri de eski petekler ve eski peteklerde biriken hastalık etmenleri ve ilaç etken maddeleridir. Dolayısıyla arıları kovanda tutan en önemli unsurlardan biri de temiz bir yıllık peteklerdir.
Kovanın iç kısmını mumla kaplamak da arıyı kovanda tutmanın yollarından biri olarak görünüyor. Ancak her yıl kovan temizliğinde arıların yaptığı mum ve propolis tabakası temizleniyor.
Uçuş deliğini arının geçeceği ama kraliçenin geçemeyeceği şekilde daraltmak arı terkini önleyebilmektedir.
Arıları yerinde tumanın en iyi yolu da stok bal durumunu sıklıkla kontrol edip, azaldığında bal, kek veya şurup vererek beslemektir.
Kovan terkinin nedenlerini bildikten sonra tedbir almak, terki önlemek için yeterlidir. Aksi halde ilkbaharda güçlü olan kovanların bu mevsimde kaçmaları tamamen nesillerini sürdürmek amaçlıdır.
Karayollarına uzak durmak, ilaçlı bölgelere gitmemek, varroa zararlısıyla organik ilaçlar kullanarak sürekli mücadele etmek kovan sağlığı ve verim açısından önemlidir. Yoksa koloni kayıplarına arıların firarı da eklenebilir.
