Bugünlerde meyve bahçelerinde budamalar başlıyor. Kışın ılıman geçtiği zeytin coğrafyasında uygun havalarda şeftali budamaları yoğunlaşıyor.
Zamanla diğer türlerde de başlayacak.
Meyve ağaçları dört amaçla budanır.
Birincisi, yüksekliğini ve şeklini kontrol ederek ağacın bakımını ve hasadını kolaylaştırmak. Hemen her türde farklı şekiller verilir.
Budamanın ikinci önemli amacı ölü, hastalıklı veya hasar görmüş odun dallarını kaldırmaktır. Aslında bu tür dallar sonbaharda da yapraklar döküldükten sonra alınabilir. Hedef ağacın sağlıklı kısımlarını korumaktır.
Üçüncü önemli amaç zararlı ve hastalık etmenlerinin yaşam alanlarını bozmak, meyve ağacının içine hava girmesini sağlamaktır.
Dördüncü amaç ise meyve ağacının hemen her tarafının güneş görmesini sağlamaktır. Böylece meyvelerin daha sağlıklı, iri ve yeknesak büyümesi sağlanır.
Budamada ikinci önemli konu budama zamanıdır. Meyve ağaçlarının çoğu uyku dönemindeyken budanır. Genellikle bu dönem son don tarihinden iki hafta öncesidir. Bu dönemde yapılan budamalarda tomurcuklar belirginleştiği için seçimi daha kolaydır ve kesilen yerler daha çabuk kapanır.
Budama için bir başka en uygun zaman, büyümenin en yüksek düzeye ulaştığı yaz ortasıdır. Bu dönemde istenmeyen gövdeden gelişen istenmeyen dallar alınır ve yaralar çabuk kapanır. Hastalık bulaşması da daha düşüktür. Özellikle üç dört yaşına kadar yaz budaması yapılarak meyve ağaçlarına daha güçlü şekil verilir.
Sonbaharda budama yapmak risklidir. Mevsimin uzaması, sürgün ucundan yeniden büyümeye neden olabilir ve genç sürgünler kış soğuklarından zarar görür. Kış ortasında yapılan budamalar da risklidir. Kesilen yerlerden hastalık girişi artar. Ölü, hastalıklı veya hasarlı dallar yılın her döneminde kesilebilir.
Eğer meyve bahçesi büyük ve budama uzun sürüyorsa kaba budamayı sonbaharda, ince budamayı ise ilkbaharda yapmakta yarar vardır.
Budamada ağırlıklı olarak makas ve testereler kullanılmaktadır. Son günlerde bu aletlerin şarjlıları da yaygınlaşmıştır. Bu aletlerin budama esnasında sıklıkla sabunlu sıcak su veya çamaşır suyuyla dezenfekte edilmesinde yarar vardır. Testere ve makasların keskin olması gerekiyorsa sıklıkla bilenmesi gerekmektedir.
Budamada terbiye sistemi de önemlidir. Terbiye sistemi meyve verimini etkilemektedir.
Merkezi lider formu budama şeklinde ana dala yük verilir. Ağaca piramit görüntüsü verecek şekilde budama yapılır. Bu budama şekli ağacı yükselttiği için hasat zorluğu yaşanabilir. Ancak alan kullanım etkinliği yüksektir. Elma, armut, hurma ve ceviz yetiştiriciliğinde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.
Modifiye merkezi lider formu budama tipinde lider arada bir değiştirilmekte, en üst yan daldan lider yapılmaktadır. Ağacın merkezine daha fazla güneş girmesi sağlanmaktadır. Bu form badem, elma, kayısı, kiraz, incir, nektarin, zeytin, şeftali, armut, ceviz, hurma, erik, nar ve ceviz budamalarında kullanılmaktadır.
Açık merkezli veya vazo formu oluşturacak şekilli budamada lider yoktur. Üç veya beş adet güçlü yandal bırakılır. Ağacın merkezine daha fazla güneş ışığı girmesi sağlanır. Dal dal üstüne bindirmemekte yarar vardır. Aksi halde üstteki dallar gölgelemeye neden olur. Bu budama şekli badem, kayısı, kiraz, incir, nektarin, zeytin, şeftali, armut, hurma, erik ve nar ağaçları için ideal budama şeklidir.
