Bir süredir ABD’nin kuzey ve doğu kesimlerini donduran ve Kutup Girdabı, Kutup Sarkması ve benzeri isimlerle tanımlanan soğuk hava dalgası, can kayıplarına da neden oluyor.
Bundan beş yıl önce de meydana gelen soğuklarda çok fazla can kayıpları meydana gelmişti. Bu sene meydana gelen kar fırtınaları iki eyalette 89 can aldı. Bu iklimsel gelişmeler, gelecekte daha da şiddetlenecek gibi görünüyor. Yirmi beş yıl önce meydana gelen kutup girdabının rekorları her geçen yıl kırılıyor.
Peki, bu girdap nasıl oluşuyor. Arktik salınım olarak da bilinen soğuk hava sarkması, basınç anormalliklerinden köken alıyor.
Kutuplarda açısı daralan güneş ışınlarından dolayı, yeryüzüne ulaşan ışın miktarı önemli derecede azalıyor. Böyle durumlarda hava ısınmıyor ve deniz seviyesinde yüksek basınç alanı oluşuyor. Soğuk hava daha yoğun ve ağır olduğu için aşağı doğru çökme eğilimi gösteriyor ve çöken bu soğuk hava inversiyon oluşturuyor.
Isınan sıcak hava hafif olduğu için yükselir ve sıcak hava yükseldikçe soğur. Fakat bazen bu olay normal seyrinin dışına çıkar ve sıcak hava yükselirken belirli bir yükseklikte kendinden daha sıcak bir hava kütlesi ile karşılaşır. Bu olaya sıcaklık terselmesi, inversiyon adı verilir. Sıcaklık terselmesi, genelde çukur bölgelerde ve vadilerdeki yerleşmelerde görülür. Vadi tabanlarında ve çukur bölgelerdeki hava, güneşi görmediği zamanlarda daha yüksek kesimlerdeki havaya göre, soğuk hava biriktiği için çok daha soğuk olur. Bu inversiyon seviyesinin üstünde yoğunluk farkından dolayı bir alçak basınç oluşur. Bu alçak basınca, kutup girdabı veya polar girdap adı verilir.
Girdap kuvveti ne kadar güçlüyse aşağı seviyedeki soğuk hava kütlesi, daha düşük enlemlere inmeden tutulur. Atmosferin daha üst seviyelerinde oluşan alçak basınç, alt katmanlardaki soğuk havayı spin hareketi ile sararak yukarı doğru çeker ve dağılmasını önler.
Eğer kutup bölgesinde oluşan soğuk hava, dağılmadan tutulabiliyorsa buna pozitif kutup girdabı adı verilmektedir. Tam aksine, bu girdap kuvvetinin zayıf kaldığı ve soğuk havanın dağılarak sıcak enlemlere doğru aktığı, kuzey kutbunun biraz aşağısındaki enlemlerde basınç değerini arttırdığı duruma ise negatif kutup girdabı adı verilmektedir.
Kutup girdabı daha çok kış mevsiminde etkili olmaktadır. Kutupsal soğuk hava kütlesi yalnızca kış aylarında belirgin bir karakter kazanmaktadır.
Kutup girdabı, güney enlemlere doğru sarkarken, sıcaklık düşüşleri kutuplara yaklaşır. Geçtiğimiz günlerde meydana gelen kutup salınımları, Kuzey Amerika’da onlarca insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Hükümet ve eyalet yetkilileri halkın sokağa çıkmaması için sürekli uyarı yapıyorlar.
Kutup girdabının önemli etkilerinden bir tanesi de ortaya çıkan basınç nedeniyle Akdeniz havzası ve çevresinin yoğun yağışlara maruz kalması. Henüz bu tür beklenen etkiler görünmüyor. Ancak aşırı yağışların, taşkın ve sellerin meydana gelme olasılığı artıyor.
