Geçen sene arıcılar için çok kırık bir yıldı. Arıcıların hayalleri bu seneye kalmıştı. Bahar başında çöken arıkuşu biraz sorun yaratmış olsa da arılar baharı iyi değerlendirdi sayılır. Bölmeler de kendini göstermeye başladı. Neticede iyileri daha iyi gidiyor. Diğerleri nal topluyor. Burada ırk seçimi öne çıkıyor.
Arı çoğaltmada en önemli adım arının iyisini yakalamaktır. Damızlık olarak seçilecek ırkları bulup, onlarla arıcılığa devam etmektir.
Irk seçiminde bazı önemli kriterleri dikkate almakta yarar var. Bunlar hijyen, kuluçka performansı, varroaya direnç, akarları veya diğer zararlıları uzaklaştırma-tımar yeteneği, petek örme, verim, mizaç gibi özelliklerdir.
Hijyen, ırkın önemli göstergelerinden biridir. Bunu anlamak için bazı test yöntemleri vardır. En yaygın kullanımı iğne batırmadır. Kapalı gözlü yavrulu petek çekilir ve kapalı gözlerden 20 tanesi iğne batırılarak içindeki larva öldürülür. Ertesi gün kontrol edilir. Eğer öldürülen larvaları arı tamamen veya %90’ını temizlemiş ise hijyene önem veren bir ırktır. Hijyenik davranış biçiminin, varroa'ya, Amerikan yavru çürüklüğüne ve özellikle kireç hastalığına karşı dirençlilik göstermede önemli bir faktördür.
Ana arının kuluçka performansı işçi arılarla birlikte ortaya çıkmaktadır. Az yumurta bırakan ana arı derhal değiştirilmektedir. Irktan gelen bir özelliktir. Yüksek kuluçka canlılığı için seçim yapmak, verimin anahtarıdır. Düşük yumurta verimi akrabalığın artmasından da ileri gelebilir. Bunun için enine boyuna 10 petek gözü kaplayacak şekilde şeffaf paralelkenar cam veya plastik kesilir. Yavrulu petekler üzerine rastgele konarak boş göz sayısı sayılır. 100 petek gözünden 20 tanesi boş ise kuluçka performansı düşüktür. Bu koloniden damızlık olmaz. Eğer 15’den az boş petek gözü varsa damızlık olarak seçilir.
Arının mizacı da seçimde önemlidir. Uysal olan arıcılığı sevdirir, hırçın olan usandırır. Çok kovan içinde uysalını bulmak zordur. Bunun için arılıkta siyah poşet sallanır ve saran arılar poşette toplanır. Biraz sakinleştirilerek boyanır ve ertesi günü salınır. Koruma görevi üstlenmiş 18-21 gün yaşlı bu arıların bulunduğu kovanlar seçim dışı bırakılır.
Varroaya direnç mekanizması tam çözülmemiştir. Afrikanize arılar ile hırçın arıların dirençli olduğu bilinmektedir. Hangi kovanların direnç gösterdiğini belirlemek için arıları incelemek gerekir. Petek gözünden yeni çıkmış ergin arıların üzerindeki varroa erginleri kontrol edilir. Eğer az ise bakıcı arılar tımar yapmış ise, yeni çıkanları temizlemiş demektir. Bu ırkın tımar yeteneğinin yüksek olduğunu gösterir. Temizlik yapmayan, kovanı temizlemeyen ırkın da performansı düşük demektir. Damızlık seçilmez.
Arının sağlığı ve performansı petek örme ve bal depolama olarak ortaya çıkar. Elbette verimli kovanları damızlık olarak seçmek kolay olanıdır. Ancak diğer kriterleri göz ardı etmek mümkün değildir. Aslında verimi ortaya çıkaran hijyen, yumurta verimi, tımar gibi özelliklerdir.
