.
Bir zamanlar kuponlu gazetelerimiz vardı. Ayda bir cilt ansiklopedi veriyorlardı. Farklı alanlara ait ansiklopedileri biriktirmekten bir hal olmuştu milletimiz. Arada gazetelerin tirajları artmıştı. Bir milyonu geçen tiraja sahip gazeteler vardı. Ansiklopedinin bir tanesi çok büyüktü. İçinde yok yoktu. Artık adını dahi hatırlamıyoruz.
Köken olarak birçok kavram gibi ansiklopedi de eski Yunancadan kaynağını almaktadır. Bilinmeye değer bilgi anlamına gelir. Tarihsel araştırmalardan anlaşıldığına göre, ilk ansiklopedinin Platon'un öğrencilerinden Speusippus tarafından M.Ö. 4. yüzyılda yazıldığı tahmin edilmektedir.
Ansiklopedilerde alfabetik sırayı ilk uygulayan Marco Coronelli olmuştur. Daha sonra kolektif çalışmalarla ansiklopediler hazırlanmaya çalışılmıştır. Böylece ansiklopedi daha doğru bilgiler verirken eserin daha geniş ve tarafsız olması da sağlanmıştır.
İngilizlerin ünlü Britannica’sı, Fransızların Encyclopédie’si ile hemen hemen aynı zamanda yayınlanmıştır. Bu ansiklopedinin ikinci baskısı geçtiğimiz yüzyılın başlarında yapılmıştır. Britannica 1929 yılında İngiltere’de 14. baskısını yapmış, kalan baskıları ise ABD'de yayınlanmıştır.
Hemen bütün ülkeler kendi çağdaş ansiklopedilerine 20. yüzyılın ortasında ancak sahip olabilmiştir. İslam dünyasında da ansiklopedi çalışmaları yapılmıştır. İlk Türk ansiklopedi yazarları İbni Sina ve Farabi ile Farabi'nin çağdaşı Abdullah bin Muhammed bin Ahmed bin Yusuf el-Harezmi'dir. Eserleri Mefatihul Ulum ayarında bir eser yoktur. Osmanlı'da ilk ansiklopedi yazarı Taşköprülüzade Ahmet’'in Mevzuatül Ulüm'ü iki büyük cilttir. Osmanlıda en meşhur ansiklopedi yazarı Katip Çelebi'dir. Daha sonrasında Ali Suavi, Ahmet Rifat, Şemsettin Sami, Mehmet Tahir Münif Paşa, Salih Zeki, Bursalı Mehmet Tahir, Mehmet İzzet, Rıza Tevfik, Zekeriya Sertel, Mahmut Kemal İnal, Eşref Edib, Celal Esad Arseven, Reşat Ekrem Koçu, Servet İskit, Velit Ebüzziya, İbrahim Alaattin Gövsa, Ramazan Gökalp Arkın, Osman Nebioğlu, Çağatay Uluçay, Mustafa Nihat Özön, Yılmaz Öztuna, Ömer Özen ansiklopedi hazırlamışlardır. Türkiye'de genel ansiklopediler yanında özel dallara (sinema, müzik, tarih, coğrafya, vb.) ayrılmış ansiklopediler de basılmıştır.
Britannica Ansiklopedisi, çok sayıda nesli büyütmüş, ödevlerini yapmış, dönem ödevi konularını belirlemiş ve dünya insanının odalarını süslemiş müthiş bir başyapıttır. 100 tam zamanlı editör tarafından yazılan ve 110'u Nobel Ödüllü, 5'i ABD Başkanı olan 4000'den fazla katkı sağlayan tarafından geliştirilen Britannica ansiklopedisi, 2012 yılında basılı camiada ölümünü ilan etmiştir. 2010 yılında basılan 32 cilt ve 32.640 sayfalık son baskısı, son basılı Britannica Ansiklopedisi olmuştur.
15 Ocak 2001 yılında kurulan, Kasım 2015 itibariyle sadece İngilizcede 5.042.263 makaleyi, toplam 291 dilde 37 milyondan fazla makaleyi bünyesinde barındıran internet ansiklopedisi Wikipedia, Britannica’nın otoritesine diğer bir deyişle hayatına son vermiştir. Toplamda 18 milyardan fazla sayfa görüntülemesine ve 500 milyondan fazla eşsiz kullanıcıya sahip olan bu sanal ansiklopedi, herkes tarafından güncellenip geliştirilebilen ancak 751.426 editör tarafından denetlenen, kolektif bir sanal ansiklopedidir.
Sayfaları karıştırmak gerekmiyor artık. Anahtar kelimeyi yazmak yetiyor. Bilemediği bir kelime veya kavram var ise ekleyebiliyorsun. Ama Türkiye’de hala yasaklı ne yazık ki!
