.
Bu aralar Çanakkale sokakları ve caddeleri domates kokuyorsa sakın kızmayın.
.
Zaten Çanakkaleli iseniz bu kokunun sebebini anlamışsınızdır.
.
Ağustos ayının sonlarına doğru başlayan domates suyu ve salça yapımı bütün evleri sarıyor.
.
“Ayol sen nasıl yapacaksın?”
“Ben bu sene güneşte yapacağım. Komşum Neslihan Hanım geçen sene yapmıştı çok güzel olmuştur”
.
“Ben kahvaltılık yapacağım, çocuklar bayılıyor…”
.
“Domatesi pazardan aldım bir buçuk liraydı. Halileli’denmiş. İçinde beyaz yok…”
.
“Huuu… Komşum ben bu sene Kepez sahilinden alacağım domatesi, hem de makinesi var yapıverecek…”
.
“Aslında domatesi çektikten sonra bir müddet bekleyip dibindeki sarı suyu akıtacakmışsın. Öylesi süper oluyormuş…”
.
Evde, işte telefonda kadınların muhabbeti hep aynı.
Gündem Kazdağları’ndan sonra domates…
***
Dün bir sayfa Kazdağları’nı anlattım.
Baştan sona yazmak istedim.
.
İşin içinde “Siyanür” olunca insan tedirgin oluyor haliyle.
.
“Bir şey olmaz”, “Tedbiri aldık.”, “Korkmayın” dense de belki işletme sırasında bir hata yapılmayacak ancak, ülkemizin deprem bölgesi olması sebebi ile bazı şüpheler aklımızı karıştırıyor.
Bazı ülkelerde nakliyesi sırasında da yaşanan kazalar ortalığı ayağa kaldırmış.
.
Buharlaşacak siyanür ile işlenmiş kayaçta kalan siyanürün ortalarda dolaşacak olması insanları geriyor.
.
Elimde dünyada siyanür kazaları ilgili bir liste var. Onları da dün yazamamıştım.
Bugüne sarktı.
.
1971-2015 yılları arasında kayıtlaya geçen 11 altın madeni kaynaklı felaketin 7 tanesi siyanürlü suyla bağlantılı.
.
Ayrıca söz konusu 11 felaketin 6’sı Kanadalı şirketlerin işlettiği madenlerde yaşanmış.
.
1971'de Romanya'da Certej altın madeninin atık barajının patlaması sonucu 300 bin metreküp zehirli su “Certeju de Sus” adlı kasabayı basmış. Olayda 89 kişi yaşamını yitirmiş.
.
1984'te Papua Yeni Gine'de Avustralyalı şirket “Broken Hill Proprietary Co.”nun işlettiği “Ok Tedi Mine” madeni bölgedeki en büyük çevre felaketlerinden birine neden olmuş. 2 milyar tondan fazla işlenmemiş atık maden çevresine boşaltılmış. Zehirli atıkların bölgede yaşayan en az 50 bin kişiyi etkilediği sanılıyor.
.
Yine aynı yıl Kanadalı şirket “Galactic Resources”un ABD'de işlettiği “Summitville” adlı altın madeninde siyanür kullanması üzerine 610 bin metreküp zehirli atık su biriktiği anlaşılmış. Şirketin iflas etmesi üzerine ABD hükümeti bölgeyi temizlemek için yüzlerce milyon dolar harcamak zorunda kalmış.
.
1995'te, Kanadalı “Omai Gold Mines” şirketi, “Guyana”da işlettiği madende dev bir sızıntı yaşanmış. Yaklaşık 3 milyon metreküp siyanürlü atığın bölgedeki “Omai ve Essequibo” nehirlerine karıştığı ortaya çıkmış.
.
1996'ya gelindiğinde, Filipinler, tarihinin en büyük çevre felaketlerinden birini yaşadı. “Marcopper Mining” adlı Kanadalı şirketin işlettiği “Mt. Tapian” altın madeninin tünellerinde oluşan çatlak, zehirli atıkların “Makulapnit-Boac” nehrine karışmasına neden olmuş. Sızıntı, kısa sürede bölgeye yayılırken, onlarca köy tahliye edilmiş ve tarım alanları kullanılamaz hale gelmş.
.
1998'de Kanadalı “Centerra Gold” şirketinin Kırgızistan'da işlettiği “Kumtor” altın madenine sodyum siyanür taşıyan bir kamyon “Barşkaun” nehrine düşmüş.
.
2000 yılında Avustralyalı “Esmerelda Exploration Limited”ın Romanya'daki “Baia Mare” madeninde yaşanan çevre felaketi “Tuna nehrine ve Karadeniz'e” kadar uzanmış. Yaklaşık 100 bin metreküp siyanürlü su “Tisa ve Someş” nehirlerine karışmış. Tuna'ya ulaşan zehirli atıkların sadece Macaristan'da bin 200 tondan fazla balığın ölümüne yol açtığı sanılıyor.
.
Aynı yıl içinde Avustralyalı “Dome Resources” adlı şirketin. Papua Yeni Gine'deki “Tolukuma” altın madenine malzeme taşıyan helikopterden siyanür içeren bir tonluk kargo ormana düşmüş. Uzmanlara göre yağmurların etkisiyle siyanürün bir kısmı bölgedeki akarsulara karışmış.
.
2009'da ABD'li “Newmont Mining” şirketinin Gana'daki “Ahafo” madeninden bölgedeki akarsulara siyanür sodyum karıştığı tespit edilmiş. Olayın ardından çok sayıda balık ölümü kayıtlara geçmiş.
.
2014'te Kanadalı “Imperial Metals”ın kendi ülkesinde işlettiği “Mount Polley” altın madeninde zehirli atık sızıntısı yaşanmış. Zehirli atığın “Polley Gölü”ne kadar ulaştığı kaydedilmiş. Olayın üzerine bölgedeki somon balığı çiftlikleri kapatılmış. Çevre örgütleri, incelemelerin ardından zehirli atığın içinde nikel, arsenik, bakır ve kurşun olduğunu duyurmuş.
.
2015'te Kanadalı “Barrick Gold” adlı şirketin Arjantin'de işlettiği “Veladero” altın madeninde siyanür sızıntısı yaşanmış. Bin metreküpten fazla siyanürlü atık “Potrerillos” nehrine karışmış. Yetkililer olayın bir vana sorunundan kaynaklandığını duyurmuş. İlerleyen günlerde siyanürlü suyun 5 nehre ulaştığı tespit edilmiş.
.
Durum bu.
İşin içinde siyanür olunca…
